KAGAHAPON sayo sa buntag naa na ko sa atubangan sa akong computer aron susihon kon duna ko’y mga mensahe sa akong e-mail box.
Pero sa wa pa mahingpit ang pag-abli sa akong makina nisulod akong Misis sa computer room dala ang usa ka tasa sa nangalisngaw sa kainit ug kahumot nga kape nga naandan na niyang timplahon sa ako-a sayo sa buntag sa akong pagbangon.
Sa akong paghanggap sa alimyon sa kape nga gikan sa ginaling nga natibong tanom didto sa Benguet regalo sa ako gikan sa akong anak nga nagtrabaho sa Hedcor, mora ug misamot ang kahumot ani labi na sa dihang giingon ni Misis nga gamay na lang kuno ang nahibilin, mga lima na lang kuno katimplahan. Sa akong hunahuna mangita na sab ko ani ug ginaaling nga kape gikan sa usa ka monasteryo sa Bukidnon aron ipuli sa hapit na mahurot nakong supply.
Human nako ug higop pipila ka lad-ok nakumpleto na usab ang pag-abli sa akong computer. Ug sa dihang ako na nga gisusi ang akong mga email mikuriring ang akong cellular.
Ug kini gikan sa akong Messenger app kay wala may signal sa among balay sa bukid. Duna hinuon internet kay nakapataod na man mi. Didto akong nakita nga ang tawag gikan sa akong pag-umangkon nga si Nelson Anasco nga tu-a karon sa Papua New Guinea nagtrabaho sa usa ka kompaniya nga gipanag-iya sa usa ka adunahan nga Pilipino.
Taudtaod na nga wa ka komunikar sa ako-a ang mao nako nga pag-umangkon ug medyo natingala ko kay sayo pa man sa kabuntagon dinhi sa atu-a sa iyang pagtawag. Diay akong nasayran nga mas una ug halos lima ka oras ang ila didto kay sa dinhi sa Pilipinas.
Ako dayon nga gitubag ang cellular phone ug maikagon nga nangumusta kang Nelson. Siya pud mibawos pagpangumusta kanako ug sa iyang auntie Nene nga mao ang akong Misis.
Una nako siya nga gipangutana: “Kumusta man ka diha Nel? Nagmilagro man nga nanawag sayo sa kabuntagon; naay importanteng tuyo? Basin ug magpahibalo ka nga mag-asawa ug usab diha sa PNG ha? Patay ka gyud ni Prescell, he, he, he…
Tubag ni Nelson nga nagkatawa usab: “ Dili ‘Kol Vic uy. Di kinahanglan nga mangita ug asawa diri kon maglingawluingaw lang. Naa ma’y kinilo, este inoras diay, diri. Parehas ra gud diha sa Pinas. Pero di man na nato kinaiya kay good boy man ta.
Lisud na. Naa lang ko nahimut-an kaayo nga balita diha mahitungod sa politika ug sa usa ka sensitibo nga isyu nga seguro gipahimuslan karon sa oposisyon aron dauton ang administrasyon.
Di ba ‘Kol nga grabe ka init karon diha ang kuno huyang nga baruganan sa Presidente mahitungod sa isyu sa inilugay ug teritoryo sa West Philippine Sea? Gani ang nag-una karon sa pagtirada sa Presidente mahitungod sa maong isyu mao si kanhi Supreme Court justice Antonio Carpio, kanhi Foreign Affairs Secretary Albert del Rosario, Senadora Leila de lima ug ubang mga oposisyon.
Agi ug balos sa tirade sa iyang mga kritiko si Duterte walay panagana nga misulti nga ang hinungdan sa pagkakuha sa pipila ka isla sa WPS sa Tsina mao ang pagpasagad sa ilang katungdanan sa mga opisyal sa unang administrasyon labi na nila kanhi Presidente Noynoy Aquino, Del Rosario, De Lima ug lakip na usab ni Carpio sa dihang siya ning-apil sa grupo nga nagsang-at sa kaso didto sa Permanent Court of Arbitration sa United Nations.
“Seguro sa kapikal ni Presidente Digong ‘Kol human niya gipadayag ang mahitungod sa iyang baruganan, iya nga nahagit sa usa ka debate si Carpio mahitungod sa maong isyu. Unya si Carpio pud nga seguro dako ang iyang pagtu-o nga lamang ang iyang kahibalo sa maong isyu kay sa Presidente, gidwat dayon ang hagit.
Nindot ni kon madayon. Ato gyud makita kon unsa ka maalamon si Carpio ug angay ba siya nga tuohan tungod sa iyang paghatag sa nasud sa kadaugan sa kaso nga gisang-at didto sa Permanent Court of Arbitration.
“Hinuon ‘Kol Vic, mora ko ug nabalaka gamay nga basin nabitik lang si Digong sa laang nga gilatag ni Carpio ug mga kauban. Presidente man gud siya ug nga bisan pa kon mas katuohan ang iyang argumento, sa huna-huna sa iyang mga kritiko lupig gyud siya. Hinuon dili seguro si Presidente mohagit kang Carpio kon siya alanganin sa iyang bala alang sa debate.
Si Digong matrido kaayo ug kuyaw pud ang iyang mga magtatambag. Maayo unta kon madayon ‘Kol kining maong debate arong masayran gyud sa katawhan ang lintunganay sa maong sensitibo nga isyu nga dugay na kaayo ug wa pa gihapon ma-areglo.”
Taudtaud gyud nako nga gipasagdan lang si Nelson nga magpagawas sa tanan nga naa sa iyang huna-huna. Total wa may bayad bisan pila ka oras mi mag-estorya sa Messenger. Pero niadtong tungora mitingog na ko ug gitubag ang akong pag-umangkon.
“Parehas pud atong hunahuna Nel nga basin sayop ang paghagit ni Presidente kang Carpio. Medyo nanaog si Digong gikan sa iyang lebel sa katungdanan.
Lamang di nato mabasol ang Presidente kon siya mapungot na sa walay hunong nga pagpanghilabot sa iyang mga lakang ang mga tawo nga naa sab ambisyon nga malakip sa kasaysayan sa atong nasud. Hinuon, kon ako maghhatag niini nga wala gipangayo nga sugyot kini mao akong gusto debatihan:
1. Tinuod ba nga ang naunsiyame nga pagresolba sa ‘stand-off’ didto sa Scarborough Shoal kaniadtong panahon ni Presidente Pinoy gi-‘broker’ o gipasiugdahan ba sa Estados Unidos?
2. Tinuod baa ang mga balita nga ang pagbiya sa mga barko sa Navy ug Coast Guard sa Pilipinas gikan sa maong Shoal dunay salapi nga nahilambigit subay sa mga gipangsulat sa pipila ka mga tigpahayag sa pipila ka mga nasudnong mantalaan?
3. Ug kon aduna ba gyu’y tukma nga poroseso sa arbitrasyon nga nahitabo sanglit usa sa duha ka nahilambigit nga nasud sa konplikto wala man mouyon sa maong proseso ug gani wa bisan usa ka higayon mitambong sa kuno pagdungog didto sa The Hague, ang nahimutangan sa Permanent Court of Arbitration.
“ Sa unang punto Nel, mouyon kaha ang China nga ang pagresulba sa ‘stand-off’ i-broker sa Amerika nga hibalo man ang Tsina kon unsa ka dako sa interes sa Amerika sa Pilipinas? Mora na hinuon ug magsabot ang duha ka mga tawo nga magdebate na lang aron mahibaw-an kon kinsa ang husto pero ang referee ang amahan sa usa sa duha ka protagonista. Gibahak na.
Seguro dili bugo ang mga lideres sa China aron tugotan nga mahimong ‘broker’ sa paghusay sa maong ‘stand-off’ ang Estados Unidos.
“Sa ikaduhang punto, kinahanglan lang kumbinsihon sa Presidente nga magtug-an sa tinuod ang kagamhanan sa China mahitungod sa pasangil. Human ang tanan pabor man o dili sa bisan ni kinsa sa mga magdebate ang tubag sa China.
“Sa ikatulo nga punto giunsa nga nagpagawas ug ‘ruling’ sa arbitrasyon ang maong tribunal kon wala mouyon ang usa sa duha ka nasud nga nahilambigit sa di panagkasabot? Klaro man kaayo ang mga pamaagi sa United Nations nga gilatid alang sa pagpadagan sa maong tribunal. Duna bay nagpaluyo ani nga inluwensiyado nga nasud? Kana lang tulo igo na Nel.” Mag-atang na lang ta ani.
Dinhi nahuman ang among taas-taas nga kulukabildo sa Messenger.
