UNSA na man ni? Asa kaha padulong kining mga imbestigasyon nga gihimo sa Senado ug Kamara mahitungod sa kuno kahiwi-an ug pangurakot sa gobiyerno? Ang imbesatigasyon sa Senado nagpunting sa ilang mga pagpanuki-duki ngadto sa mga tawo sa ahensiya nga kuno nagpasagad sa paggamit sa pundo sa gobyerno. Ang Kongreso o’ ang Kamara de Representantes ang unang gitumong sa ilang pagpangusisa mao ang mga nagpasangil sa kuno mga kahiwi-an. Kinsa sa ilaha ang nagsubay sa husto ug tukma nga pamaagi sa pagpalutaw sa kamatuoran?
Sa ako-a nga personal nga pagsabot mora man ug dunay usa sa aduha ka pag-imbestiga ang wala magsubay sa hustong lakang kon ato kini nga ikumpara subay sa pamaagi sa pagbaton ug hustisya gikan sa mga korte. Di ba sa sistema sa atong mga korte gikinahanglan sa nagpasangil sa usa ka tawo nga nakahimo ug salaod nga iyang ipamatuod sa prosekusyon ug dayon ngadto sa Korte nga sad-an gyud ang iyang gipasanginlan? Di ba human makumbinse ang prosekusyon nga dunay igo nga basihan ang pasangil ang gisumbong taralon ngadto sa Korte nga mao na ang maminaw sa mga argumento ug mosusi sa tanan nga ebidensiya sa nagpasangil nga mao ang gamiton aron pagpamatuod sa alegasyon? Unya ang mao gihapon nga Korte maminaw sa depensa ug mga ebidensiya sa gipasanginlan aron iyang mapamatud-an nga wala siya’s nahimo nga sala sumala sa pasangil?
Sa mga nakita ug nadungog nako nga mga imbestigasyon sa Senado tataw kaayo nga ang mga senador nga nag-imbestiga maora ug gibali nila ang sistema nga mao ang gisagop dinhi sa Pilipinas. Ang unang gipatawag sa mga imbestigador sa Senado basi sa ilang interpretasyon sa report sa Commission on Audit (COA) nga naghatag ug pagduda ug katahap sa kahiwi-an sa paggamit sa salapi sa gobyerno mao man ang gipasanginlan nga mga tawo, dili and mga tawo o’ ahensiya nga nagpasangil. Unya samtang Ilang gitawag ug “resource persons” ang ilang giimbitar kini ila na hinuon nga gipuga aron makaangkon sa mga sala nga gipasangil kanila. Simpli nga pagsabot sa bisan si kinsang yanong lungsoranon, klaro nga ang mga nag-imbestigar nga mga senador nag-ila na sa ilaha nga sad-an sa gipasangil kanila. “They are already guilty unless they can prove otherwise.”
Sa laing bahin, ang imbestigasyon sa Kamara lain sab ang direksiyon. Sa akong pagsunod sa ilang kalihukan niining nanglabay nga hugna sa ilang pagtuki, klaro nga ilang gisunod ang paagi nga gisagop sa atong sistema sa hustisya. Ang ilang gipatawag ug una dili ang gipasanginlan kon dili ang nagpasangil nga mga tawo sa ahensiya – ang COA. Subay sa akong nabati ug nakita sa live television coverage klaro nga ilang gipuga ang mga tinugyanan sa maong ahensiya (COA) aron mapagawas niini ang mga basihan sa ilang pasangil ilabi na ang mga dokumento nga maglig-on sa pasangil sama sa “overpricing” sa paghatag ug pabor ngadto sa pipila ka mga establisemento nga nagbaligya sa mga gamit nga gipamalit sa gobyerno ug uban pa.
Sa laktud nga pagkasulti buot sa mga nag-imbestiga sa Kamara nga sama sa proseso sa pagpangita ug hustisya ug makatarunganon nga pagtuki sa pasangil sa salaod, kinahanglan una nga imatuod sa nagpasangil nga tinuod gyud nga gihimo ang sala nga ilang nakita.
Ako nagtuo nga sa maong sistema sa Kamara dako ang higayon nga maladlad sa nagpasangil ang mga ebidensiya ug ubang mga dokumento nga maglig-on sa pasangil ug magbutang sa mga tawo nga napasanginlan sa usa ka hagip-ot nga sitwasyon.
Sa ingon kon kini mao gyud ang mahitabo dili na lisud sa mga prosekyutor sa gobyerno ug sa mga Korte sa paghatag sa gipasangilan nga makadepensa sa ilang kaugalingon ug sa korte sa paghatag sa nahiangay nga aksiyon batok sa usa ka suspetsado o’ mga suspetsado. Sa maong higayon ang mga katikaran nga nahimugso atol sa imbestigasyon, makatabang sa pagbag-o o’ pagmugna ug mga balaod nga maoy makapugong sa kahigayonan nga mausab pa ang paghimo sa kasaypanan kon duna man ugaling.
Apan ang nakaparat niining tanan nga mga imbestigayon sa Senado ug Kamara mahimong mauli sa wala. Ngano man? Unsaon, kon molampos ang Kamara sa pagdiskaril sa kredibilidad sa sumbong gumikan sa mga sayop sa nagsumbong o’ nagpasangil mismo, natural lang nga magupok ang pundasyon sa lakang nga sagupon sa Senado subay sa pasangil sa mga tawo sa COA. Unya, kon mogawas nga walay igo nga basehan ang pasangil human madiskaril ang testimonya sa taga COA unsaon man sa pagtaral sa mga gipasanginlan ngadto sa mga nahiangay nga korte?
Sa managkalahi nga tumong ug lakang sa pagpasiugda ug imbestigasyon sa duha ka hut-ong sa Balay Lehislatibo klaro nga matataw dayon ang kakulang sa koordinasyon sa Kamara ug Senado. Klaro nga dunay managkalahi nga tumong ug padulngan ang imbestigasyon. Dunay nagkasumpaki nga interest.
Ang tataw kaayo nga parehas sa mao nilang “parallel investigation” kon managka-abay nga pagtuki mao nga kini nagamit sa mga hingtungdan nga mga personalidad isip ilang entablado sa pag “grand stand.” Di ba?
