Subay sa akong naandan human sa pagtan-aw sa balita sa telebisyon matag gabi-i magsusi ako sa akong e-mail aron masayran kon naa ba ako’y nadawat nga mga mensahe.
Kaniadtong Huwebes sa gabi-I mao kini ang akong gibuhat. Akong nakita nga duna’y pipila ka e-mail nga miabot. Mao nga ako dayon kini nga gibasa ug ang una mao ang gikan sa akong pag-umangkon nga si John Brian kon JB nga bag-o pa lang ningbalik sa iyang trabaho didto sa Jeddah, Saudi Arabia. Mao ni ang ikaduha nga e-mail sa akong gwatsinanggong pag-umangkon sa ako-a human sa iyang pagbalik didto.
Matud pa ni JB:
“Maayong adlaw sa imo diha ‘Kol Vic. Musta man ka? Wa pa ka girayuma? Balita nako human sa akong paglakaw duna man daw nga pundok-pundok didto sa inyong balay sa bukid. Seguro sa maong tapoktapok di gyud mawala ang inom ug kabalo ko nga sa matag ingon niana nga okasyon di gyud ma-absent ang paborito nga santos sa mga manginginom – si San Miguel. Kabalo na ka ‘Kol Vic unsa iyang apelyedo, di ba? Bitaw ‘Kol, ‘joke’ lang, he, he, he.
“Unsa ka tinuod man ni nga balita ‘Kol Vic nga gilampornas man kuno sa mga nagsunodsunod nga linog ang daghang mga dapit sa ato-a diha sa Mindanao? Naguol ko ‘Kol kay basin ug nalukapa to balay nila Mama labi na kay semento ang ubos ug ang bongbong amakan lang. Bag-o lang baya to gibahaan unya ningsunod na pud ang tulo ka mga kusog nga linog. Pero dako akong pasalamat kang Lord ‘Kol Vic nga sa gipadala ni Mama nga hulagway sa balay wa kini tatsa. Tama pud kay unsaon man pag ‘crack’ sa amakan nga bongbong nga ‘cracked’ na man kini daan. Gumikan sa maong mga insidente ‘Kol nausab na ang akong plano. Naghuna-huna man gud ko ‘Kol Vic nga magkuha ug condo unit human ko makatigom sa akong pagpanarbaho diri sa Saudi. Pero sa dihang akong nabalitaan ang nahitabo sa usa ka condo diha sa may Ecoland ug nakita ang kahimtang sa maong estruktura human kini mahugno namugnaw na akong tangkugo. Mao nga nagdesisyon na lang ko nga sultihan akong Misis nga magpayag na lang mi didto sa yuta nila Papa sa Biao Joaquin. Maayo pa kay dako ang lugar nga kadaganan nga dili peligro nga matumbahan o matabunan sa mga tag-as nga edipisyo kon kini mahugno. Di pud peligro didto sa ‘landslide’ kay wa may tag-as nga bukid nga nagpalibot.
“Bitaw ‘Kol Vic, sa seryuso nga estorya, luoy kaayo ko naghuna-huna sa mga tawo nga nabiktima sa mga linog nga nahitabo sulod lamang sa tulo ka semana. Ang mga balay ug estruktora nga wa madiskaril sa nag-una nga duha ka linog nahapla ra gyud human sa ikatulo nga pagtay-og sa kalibutan. Ang nakagrabe pa gyud ‘Kol subay sa akong nakita sa mga hulagway nga kauban sa mga balita sa telebisyon mao ang makaluluoy kaayo nga kahimtang sa mga tawo nga nangbakwet gikan sa mga nangaguba nilang kabalayan. Unsaon nga mora na sila ug mga sardinas nga gisulod sa hilabihan ka gamay nga lata. Naa sila sa mga tolda-tolda ug mga nahibilin nga nagbarog nga mga estruktura’ng publiko sama sa mga ‘covered courts,’ eskuwelahan, ug uban pa.
Nagsalig na lang sila sa rasyon nga hinabang sama sa pagkaon ug tubig. Kulang pa gyud ang pansayan ug kaligo-anan hinungdan sa kuno hulga sa pagdagsang sa mga sakit ngadto sa mga bakwet. Dugangan pa gyud sa kakulang sa disiplina sa mga tawo, seguro dala sa kahingawa sa kakulang sa ilang mga panginahanglan sa matag adlaw. Mao nga kanya-kanya na lang ug diskarte aron makapangayo ug hinabang nga wa magsubay sa gipahiluna nga protocol kuno sa gobiyerno.
“Sa akong huna-huna ‘Kol Vic ang taas nga pag-antos sa mga biktima sa linog nagsugod pa lang human sa maong insidente. Ang ilang kasakit taas pa kaayo ang lahutayon hangtud nga sila makabangon sa husto. Ug di lang ang mga tawo sa mga dapit nga nahitabo-an sa Mindanao ang nabutang sa kaalaot. Ang gobiyerno’ng lokal ug nasyonal magsagubang pud sa dako nga problema aron sa pagtabang nga makabangon ang komunidad nga nabiktima. Di ba ‘Kol Vic gatusan ka mga edipisyo sa mga tulunghaan ang nangaguba ug gikinahanglan nga matukod pag-usab? Di ba gibalita pud ang daghan nga mga ospital publiko ug mga health centers nga nangahugno gumikan sa linog? Bilyones gyud seguro ang kinahanglanon sa gobiyerno ‘Kol aron maayo kining tanan ug mabalik sa husto ang mga serbisyo nga gipahiluna didto alang sa katawhan. Unya ‘Kol gideklara pa gyud ang ubay-ubay nga mga dapit nga kanhi nahimutanagan sa mga kabalayan didto sa mga lalawigan sa Davao del Sur, Cotabato, South Cotabato ug Sarangani, ug lakip pud sa Dakbayan sa Dabaw nga kuno “No Build Zone” na. Asa na man tawon na ipamalhin ang mga nabiktima sa linog aron didto makatukod sila ug bag-ong mga balay? Unya unsaon na lang ang ilang panginabuhi-an ‘Kol Vic? Pastilan ka dako nga hagit ani sa katakos sa kagamhanan ug sa mga biktima mismo sa pagbangon sa nagusbat nilang kahimtang.”
Sa tanan nga gimensahe ni JB sa ako-a subay sa iyang e-mail mora ug wa na ko’y mahimo nga itubag pa gawas lang sa pag-ingon nga:
“Tukma tanan ang imong gipagawas nga huna-huna Jibby mahitungod sa kahimtang sa katawhan ug sa mga dapit diri sa Mindanao nga gilampornas sa tulo ka mga kusog kaayo nga linog. Pero motu-o ko sa panultihon nga kon dunay mahitabo nga pagkahugno duna pud mahitabo nga pagbangon. Mahimo nga dali ug posibli pud nga madugay. Pero kon dunay tinguha, di layo nga makuha kon unsa man ang buot kuhaon o abuton. Di ba Doy mao man na imong gidamgo sa una nga makatrabaho ka sa gawas? Unya karon naa na ka diha sulod na sa ikatulo nga higayon?
