Agi ug pagtuman sa mga mando sa otoridad nagbakasyon una ko sa sulod sa akong balay sa bukid. Naa’y computer pero kay walay signal didto. Mao nga walay madawat ug dili pod makapadala ug e-mail. Busa, bisan dunay pahimangno ang kagamhanan lokal sa Dakbayan sa Dabaw nga likayan nga mogawas sa balay napugos gyud ko nga inyong alagad sa panulat sa paggawas sa akong panimalay sa bukid aron moanhi sa downtown ug ikapadala ang akong column nga “Nunot” pinaagi sa e-mail nga ana-a sa akong balay sa siyudad.
Sa dihang akong gibuksan ang akong e-mail box kagahapon sa buntag pag-abot nako sa akong balay sa Catalunan Grande wa pud ko’y nakita nga mensahe didto sukwahi sa nanglabay nga mga semana nga kanunay nagpadala sa ilang mga e-mail ang akong mga pag-umangkon nga tu-a sa gawas sa Pilipinas nagtrabaho.
Mao nga didto na lang ko ningdangop sa akong mobile phone aron susihon kon duna sila’y gi message sa ako-a sa Facebook o di ba sa Messenger. Wala gihapon. Hinuon, ang akong mga kauban sa klase sa high school nga dunay gitawag nga “group chat” nga naglakip sa ako-a daghan kaayo ug mga mensahe pinaagi sa Messenger.
Duna sila’y gi message nga may “attachment” ug naghangyo nga gumikan sa kahadlok sa katawhan sa dilikado kaayo nga sakit – ang CoVid 19 ipamahin sa uban nga mga higala ang maong mensahe pamasin nga sila adunay makat-unan mahitungod sa maong sakit ug makalikay sa kahigayonan nga matakbuyan niini.
Mao nga nagdesisyon ko nga i-repost nako ang maong “attachment” sa mensahe sa akong mga kaubanana sa klase sa high school sobra sa 50 na ka tuig na ang milabay. Mao kini ang “attachment” nga gihisgutan nila ug kini sa sinultihan nga Tagalog ug ako lang gibinisaya.
MAHITUNGOD SA COVID 19
Usa ka doctor nga Pilipino nga nakahuman sa iyang masteral degree, nagtrabaho didto sa Shenzhen Hospital sa China. Gibalhin siya sa Wuhan aron tun-an ang bag-ong virus sa pneumonia. Duna siya’y mensahe sa tanan niyang mga paryenteug mga higala.
Matud sa maong doctor sa iyang mensahe, kon nakasinati ka ug sip-on ug duna kay plema ug ninggawas kini atol sa tugnaw nga panahon, kini dili sintoma sa bag-ong klase nga corona virus pneumonia. Tungod kay sumala niya, ang corona virus pneumonia magdala ug usa ka uga nga ubo nga walay kauban nga sip-on. Kini ang labing simpli nga paagi aron mailhan kon ang maong ubo sintoma ba sa corona virus pneumonia.
Dugang sa maong doctor sa iyang mensahe nga kuno ang bag-ong corona pneumonia virus posibli nga mamatay pinaagi sa init. Mao nga kaya nga mamatay ang maong virus kon ang palibot sa nahimutangan niini adunay temperatura nga gikan 26 ngadto sa 27 degree celcius. Mao nga maayo nga moinom ug init nga tubig aron kalikayan ang pagkabuhi sa virus kon kini nakatapot sa bisan asa nga bahin sa lawas sulod man o gawas. Mao nga hangtud magpabilin ang temperatura sa lawas nga init gumikan sa kanunay nga pag-inom ug init nga tubig, dili makadikit ang maong virus.
Mao nga maayo nga mokaon ug luy-a ug kanunay nga mag-ehersisyo aron dili mataptan sa virus.
Dugang sa doktor sa iyang mensahe, kon ang tawo adunay gibati nga hilanat moinum ug tubig sa gi-itus nga luy-a aron mahulipan ug madugangan ang nawagtang nga enerhiya sulod sa lawas. Pinaagi niini di na kinahanglan pa ang bakuna, sumala sa doctor sa iyang mensahe.
Ang pagkaon ug daghan nga luy-a, ahos, ug paminta mahimo sab nga makasanta sa pagtakod sa maong virus sa lawas sa tawo ug mas modako ang kahigayonan nga mawagtang sa hingpit ang virus kon naa na kini sa lawas kon kanunay nga mainitan sa adlaw ang maong gitaptan sa corona virus.
Naghangyo ang maong doktor nga ipakatag kini nga inpormasyon basin na lang makatabang samtang wa pa gyud madiskobre ang tambal o bisan ang bakuna sa maong sakit nga karon nagpaluhod sa mga kanasuran sa tibuok kalibutan.
Wala nalakip sa maong “reposted” nga mensahe ang ngalan sa Pilipinong doktor nga nalakip sa mga “frontliners” sa China nga gipadala didto sa Wuhan.
Gumikan sa kapakyas sa mga anaa sa industriya sa pagdiskobre ug tambal o bakuna sa mga bag-ong mosulpot nga mga sakit sama niining delikado kaayo nga CoViD 19, nagkadaiyang mga panahom ang nanggawas. Kini kuno, ug kana kuno makaayo o di ba makasanta sa pagsulod sa virus sa lawas sa tawo.
Pero sa akong personal nga panglantaw, tinuod man ang sugyot sa maong doktor o dili, walay mawala kon sulayan nga himuon ni bisan kinsa. Ang gisugyot nga kaunon, imnon ug himuon nga pag-ehersisyo dili makadaot ug normal nga dawaton sa lawas sa tawo.
Mao nga katawhan, kamo na ang maghukom.
