Subay sa akong naandan samtang maghulat ko sa labing ulahi nga balita sa telebisyon sa gabi-i mag-abli ko sa akong desktop computer aron magsusi kon naa ko mga e-mail. Pero una nako ni himu-on magtempla una ko og kape aron pugngan ang pagkamang sa katulogon ngadto sa akong mga mata.
3-in-1 lang una akong gigamit kay aron madali. Pero lami gihapon kaayo ug nangalisngaw ni sa kainit nga mora og nanuhotsuhot sa akong ginhawaan. Taudtaod lang ug nanggawas na akong singot.
Dunay tulo ka mga e-mail nga misulod. Mga pangumusta lang. Pero ang nakapakatawa sa ako-a mao ang gikan sa akong gwatsinanggo nga pag-umangkon nga si JB; kadtong tu-a sa Saudi Arabia. Mubo kaayo ang iyang mensahe pero nagpasabot ni sa ako-a nga sobra ang kabalaka sa katawhan mahitungod sa mikatag karon nga sakit nga mao ang Coronavirus Disease 2019 kon CoViD 19 nga nagsugod sa dakbayan sa Wuhan didto lalawigan sa Hubei, China. Ang e-mail ni JB mora ug komedya dalang tinuod. Matud pa ni JB:
“Good day nimo diha sa Dabaw ‘Kol Vic. ‘Naot nga wa pa maanod sa dagat ang CoViD 19. Seguro ‘Kol moundang lang sa ko padala ug e-mail sa imoha kay basin mosakay ang virus sa ako cyber message o dili ba sa imoha nga tubag sa ako-a. Wa man gud ta kabalo ‘Kol kon nag-anam pud ka matrido ang mga virus karon. Kay basin kabalo sila nga kanunay nga nagkabag-o ang teknolohiya sa pagdiskubre og tambal o dili ba bakuna. Mao nga naningkamot pud ang mga virus ug mga bacteria nga mangita ug paagi unsaon nga malutsan nila ang panagang sa siyensiya sa medisina. Basin ‘Kol Vic ang mga virus nakahunahuna na pod nga mosakay na sab sila sa mga e-mail ug ubang matang sa cyber communications transmission. Bitaw ‘Kol Vic joke lang ni ako-a gisulti sa imoha. Produkto lang ni sa ako imahinasyon kay bisan diri sa Saudi man gud mora pud ug na ‘paranoid’ ang gobiyerno sa ilang paningkamot nga di makasulod ug mokatag ang CoViD 19 diri.”
Sa akong huna-huna ningbalik na seguro ang kasi-aw sa akong pag-umangkon nga si JB. Pero bisan makuli nga mahitabo ang misulod sa iyang huna-huna mora og naa pud siya punto. Buot nako ipasabot nga aron masanta ang mikuyanap nga sakit gikinahanglan sa mga otoridad sa mga nasud nga sulayan ang tanan nga posibli nga mahimo’ng kaubanan sa maong virus gikan sa ilang nahimutangan paingon ngadto sa mga mosunod nilang katakbuyan ug mamahimong bag-ong mabiktima.
Mao nga akong gitubag si JB sa mubo sab nga mensahe nga dunay sagol komedya pero posibli sab nga may kamatuoran.
“Doy JB, mora og ningbalik na sab ang imong kasi-aw. Seguro wa kaayo kustomer ang inyo restaurant diha no kay naka-afford man ka nga magkinomedya karon. Pero mora og posibli seguro nga dunay kahigayonan nga mahitabo ang imong lapad kaayo nga imahinasyon. Di ba Jibby kon ang tawo masakit ug dili tukma ang pagtomar ug tambal subay sa reseta sa doctor, moabot ang panahon nga ma ‘immune’ na ang mga virus o bacteria nga nagdala sa sakit nga mitakboy sa iyang lawas? Mora ba ug nakakita na pud og paagi ang mga virus nga di na sab sila dutlan sa epekto sa tambal.
Mao nga sa kaso sa CoViD 19 seguro ang mga virus nakamatikod nga nagkamaskamas ang mga siyentipiko sa pagpangita og mga tambal aron kaalihan ang ilang posibling mga tulay agi-anan sa pagbalhinbalhin. Mao nga basin nangita pud sila og mas luwas ug dili kaayo kadudahan nga posibli nila nga agi-an sa ilang pagsabwag sa kalibutan. Ug sa ilang kamatrido basin ang CoViD 19 nakahuna-huna og pamaagi sa pagsulod sa cyber space aron didto sila mosakaysakay sa ilang panaw sa pagpangita og mga biktima. Labi na Dong JB nga sila nahibaw-an nga naggikan sa China ug unya, ang karon naggasto og binilyon ka pesos aron sa pagdiskobre og mga pangontra sa maong mga virus ang labing dato pud nga Intsik – ang bilyonaryo nga negosyante nga si Ma. Basin Dong JB nga ang mga virus nagtinguha sab nga ilang unhan sa pagpangita og kalutsan ang mamahimong madiskobre nga bakuna o tambal ba hinuon. Ug basin ang posibli nilang nakita ang cyber bridges. Wow, Jib, natakdan na man hinuon ko sa ka ‘wild’ sa imong imahinasyon. Pero kinsa’y kabalo. Kaniadto bitaw sigi man lang ta og lantaw sa buwan, pero karon pwede na man diay adtu-on.”
