NIIING semanaha lamang nahitabo ang pagbabag sa mga barkong Pilipinhon nga naghatud ug mga gamit sama sa pagkaon ug tubig ngadto sa mga sundalo nga gidestino karon sa gisangad nga barkong panggubat BRP Sierra Madre didto sa Ayungin Shoal sa West Philippine Sea. Gawas nga gibabagan ang mga “supply ships” gibombahan pa gyud ni ug tubig dagat sa mga barko sa Coast Guaed sa China. Kon simpli nga sabton gihimo kini sa mga Instsik kay sila nagtu-o gyud nga ilaha ang Ayungin Shoal ug dili iya sa Pilipinas. Seguro kon wala ningkalma ang atong mga militar sa maong insidente ug naghimo ug lakang isip balos sa Tsina, seguro posibli nga ningsangpot gyud unta to sa dugo-on nga kagubot. Salamat na lang nga adunay presensiya sa maayo ug kalmadong panghuna-huna ang atong mga sundalo ug kini nagpailub lang bisan nagpangagot na ang ilang mga ngipon. Mao nga inay mobalos nanawag na lang sila sa ilang mga kadagko-an ug gihulat una ang mando sa ilang mga labaw una naghimo sa sunod nilang aksiyon. Salamat na lang kay kalma pud ang panghunahuna sa mga kadagko-an sa atong militar ug ang gipahimo na lang sa atong mga sundalo mao ang paghiklin una sa ilang mga sakyanang pandagat una kini mipadayon sa ilang panaw paghatud ug mga gamit sa pagkaon ug uban pa ngadto sa atong kasundalohan nga mao ang maisugon nga nagbantay sa timailhan sa atong pagpanag-iya sa maiong teritoryo.
Kini nga insidente una nako nga nahibaw-an pinaagi sa social media labi na gyud sa Facebook. Apan nakonpirma ni sa mga balita sa radio ug telebisyon, sa mga mantalaan gikan sa kaulohan, ug uban pa nga mga tinubdan. Aron gyud sa pagseguro sa kamatuoran sa maong balita nagpasugo ko sa akong anak nga nagtrabaho sa downtown nga mopalit ug kopya sa Philippine Daily Inquirer. Mao nga kagahapon sa mga alas 9 sa buntag samtang nagkape ko sa gawas sa akong balay sa bukid nagkalingaw ko ug basa sa kopya sa Inquirer niadtong milabay nga adlaw kay ang maong insidente nagbansiwag man sa mga nasudnong mantalaan. Lamang, ang gihatagan ug dakong pagtagad mao ang mga reaksiyon sa mga tawong nailhan nga mga dagko nga kritiko sa administrasyon labi na sa pamaagi niini sa pagdala sa isyu sa West Philippine Sea.
Hinuon, alang nako ang padayon nga pagpakigdayalugo sa kagamhanan sa Pilipinas sa China sa usa ka malinawon nga paagi mao gyud ang tukma niining mga panahona. Dili mahimo nga ipaagi sa init sa ulo kay sa bisan lang sa gamay nga dili pagkasinabtanay mahimo nga moulbo ang kagubot.
Ang kamatuoran man gud bisan ang pakig-away batok sa China dili ipaagi sa armadong panagsangka pildi na man tang daan. Kon ang giyera gamitan lang ug ekonomikanhon nga hinagiban, bisan dinhi pa lang sa atong nasud ipahiluna ang teatro sa kagubot magkalamokat na ta. Ngano man? Simpli lang ang tubag. Pila ka porsento sa atong ekonomiya ang anaa sa kamot sa mga Intsik? Kinsa man ang mga tag-iya sa mga industriya ug pabrika nga naghatag ug daghan kaayong trabaho sa mga Pilipino, di ba mga Tsino? Karon hingpit kaha nga katuho-an nga ang ilang “loyalty” alang lamang sa Pilipinas ug dili sa ilang nasud nga gigikanan? Kon bisan na lang ang mga 100 ka nag-una’ng mga negosyanteng Intsik ang magsira sa ilang pamatigayon dinhi kay kunohay mopauli sa China hapla na ang atong ekonomiya ug makulban na sa kaldero ang mga trabahanteng Pinoy sa ilang mga patigayon.
Unya padayon ang mga kritiko sa administrasyon nga nag-awhag nga ipatuman gyud ang hukom sa International Arbitral Tribunal nga naghatag sa kuno tukma nga daydayan sa teritoryo sa Pilipinas ug nga dili tukma ang gipang-angkon nga kabahin sa West Philippine Sea sa nasud China. Klaro kaayo nga wala sa kagahum sa Arbitral Tribunal ang pagpatuman sa ilang mga resolusyon ug nga ang maong tahas iya na ngadto sa gipaboran sa desisyon sa mao kuno’ng korte.
Ang pangutana: Aduna bay igo nga katakos ang Pilipinas nga ipamugos sa China nga tumanon ang maong desisyon? Kon wala (ug kini klaro kaayo), unsaon man sa Pilipinas nga maagni niini ang United Nations nga magmugna ug hut-ong sa mga nasud nga mao ang mag-imposar sa maong desisyon sa Korte alang sa atong kagamhanan? Ang Amerika nga sa kanunay gitawag sa kadaghanan sa mga pro-American nga mga Pinoy nga ato-a nga “Big Brother” andam ba nga mag-una sa lakang aron ipatuman ang desisyon sa Arbitral Tribunal? Posibli, pero ang mahitabo gyud nga hulaton una niini nga dunay kagubot tali sa China ug sa Pilipinas kay mao kini ang ilang interpretasyon sa tratado nga Joint US Military Agreement (JUSMAG) una sila mosawsaw sa kaguliyang.
Seguro tukma na ang panahon nga si Presidente Rodrigo Duterte nagpagawas na ug halang nga pamahayag nga nagkondenar sa aksiyon sa China Coast Guard batok sa atong mga barko nga walay paggamit sa Tratado sa USA isip taming sa halang nga mga pulong. Dinhi posibli nga masabtan na sa kagamhanan sa China nga ato nang gibasihan sa reklamo ang ilang kakulang sa respeto sa atong soberinya isip usa ka gawasnon nga nasud.
Basin masabtan na gyud sa mga lideres sa China nga ang atong reklamo dili tinukmod sa Amerika nga mao ang tinuod nilang karibal sa teknolohikanhon ug ekonomikahon nga pag-uswag. Unta…
