BAG-O lang ko nakalingkod sa bangko sa akong nataran kagahpon sa mga alas 10 sa buntag dala ang bag-ong tinimpla nga kape sa akong Mises. Ug samtang naghulat ko nga mabugnaw kini ug gamay akong gisimhot sa husto ang nangalimyon niining kahumot. Ang alisngaw mora ug nanuhotsuhot sa akong ilong kay gikan gud sa kape nga gihatag sa akong anak sa iyang kauban nga taga Baguio City. Buot ipasabot nga seguro to nga produkto sa Benguet. Mao nga sa alisngaw pa lang mora na ug nakakape na ko.
Taudtaod mikorering akong cellphone ug nakita nako nga gikan kini sa Messenger. Dali nakong gipunit ug didto akong nahibaw-an nga ang tawag gikan sa akong pag-umangkon nga si Nelson Anasco kinsa tu-a karon sa Papua New Guinea nagtrabaho isip Sales In-Charge sa usa ka kompaniya sa mga pinoproseso nga kahoy. Ang tag-iya sa maong kompaniya usa usab ka Pilipino kansang mga negosyo tu-a sa Papua New Guinea nga naglakip ug mga minahan, mga malls ug hotel. Kini gawas pa sa negosyo sa pagproseso ug mga kahoy ingon man pagpamutol ug mga torso ug pagbaligya ani ngadto sa ubang nasud lakip na dinhi sa atu-a sa Pilipinas.
Dali nakong gitubag ang tawag sa akong pag-umangkpon ug didto nag-una sa among panagkulukabildo ang pangumustahay. Dayon naabot na mi sa kahimtang karon sa Pilipinas hilabi na sa pandemya ug sa kalit nga pagkamatay ni kanhi Presidente Noynoy Aquino.
Matud ni Nelson: ‘Kol Vic, naunsa na man diha sa atu-a karon nga human mora ug nakontrol ang pagsulbong sa mga kaso sa CoViD didto sa National Capital Region kon NCR, ningbalhin man hinuon ni sa mga lalawigan ug sa mga siyudad gawas sa Metro Manila? Di ba ‘Kol kaniadtong milabay nga tuig nag-estrikto ta kaayo sa mga border control sa ato mismo nga mga probinsiya ug sa pagpasulod sa Pinas sa mga moabot gikan sa laing nasud? Unya karon ang Metro Manila mora ug mikutat na ang inpeksiyon pero ningbalhin na sab sa mga lalawigan sa Mindanao ug Visayas. Gani, sumala sa balita nga among nadungog diri, mas daghan na ang mga nangamatay sa mga lalawigan gawas sa Luzon kay sa mga namatay kinatibuk-an sa Metro Manila.
Tubag nako: Ambot ba Nel. Pero seguro ko nga usa nga dakong hinungdan ani nga nahitabo mao ang kakulang sa disiplina sa atong mga tawo diri. Bisan pa ug moingon sila nga kinahanglan sila mogawas ug makigkontak sa ubang katawhan aron manginabuhi, mas daghan gihapon ang magsuroysuroy lang ug magpundokpundok gihapon bisan kini gidili. Kay lagi ila man daw nga tawhanong katungod ug garantisado ni sa atong batakang balaud. Luyo pud ani Nel, duna sab pagkulang ang atong mga otoridad sa pagpatuman sa hingpit sa mga angayan nga dili buhaton. Ang mga checkpoints sa kwarentinas mga gambalay na lang ang nahibilin; wa nay mga tawo nga mao ang magkuha ug temperatora ug mobadlong sa moagi nga wala magtuman sa mga protocols. Unya kon mobahad pud ang gobiyerno nga ipadakop ang mga masinupakon lakip na kadtong di gyud magpabuna, naa dayon mga abogado ug mga anaa sa kalihukan sa pagpatuman sa “human rights” nga dali sab mosupak ug moatake sa maong pamaagi kay kuno wala’y balaud nga nagtugot niini.
Sumpay ni Nelson: Kuyaw gyud diha sa atu-a ‘Kol no. Di gyud mahutdan ug argumento ang mga tawo kon wa silay tinguha nga mouyon sa mga ipahimo sa gobiyerno. Diri sa PNG ‘Kol Vic, ang mga tawo mora ug magkinto sa ilang mga lihok. Kon unsa ang kamando-an sa kagamhanan matuman gyud. Labi na ang mga langyaw nga dia diri sama sa ako-a. Hugot gyud kaayo ang mando sa among mga tagdumala nga motuman gyud sa mga health protocols aron dilli mokuyanap sa husto ang pandemya. Mao nga ‘Kol Vic gawas nga dili daghan ang mga molupyo sa Papua New Guinea, wa sab kaayo makakatag ang mga virus diri kay ang mga tawo respeto man sa anaa sa otoridad. Seguro naimpluwensiyahan pud mi diri sa Australia sanglit ang PNG apil man sa gitawag nga AustralAsia nga kontinente ug nga naghangad pud ang gobiyerno diri sa Australia isip sumbanan.
Dali sab ko nga misumpay: Kunporme ko nimo diha nga panahum Nel. Unya kumusta man ang pagpamakuna sa katawhan diha? Ang tubag sa akong pag-umangkon, Kaluoy sa ginuo ‘Kol. Bisan ug anam-anam ang pag-abot sa mga bakuna diri, hapsay ang roll out kay mituman man ang mga tawo ug walay nagpakatag ug mga sayop o kaha kahadlokan nga mga estorya mahitungod sa bakuna. Seguro, tungod kay gamay lang ang populasyon diri sa PNG ‘Kol, dali ra makuha ang herd immunity. Unya kol, kumusta man ang Pilipinas human namatay si kanhi Presidente PNoy? Aw, unsa pa Nel. Ninggawas ra gihapon ang kinaiyang Pinoy. Sa buhi pa ang tawo bisan gamay nga hugaw sa ilong makita ug ipanabi gyud o di ba buhatan ug isyo. Pag patay na, tanan nga maayo – nabuhat man o sa imahinasyon lang -isulti bisan pa sa mga tawo nga kanhi nahimong dako nga kaaway sa ningpanaw bisan unsa nga butang labi na sa politika.
Naa dayon Nel nagpagawas ug mga posts sa social media nga ang kamatayon ni Noynoy usa ka dako nga timailhan nga seguro na nga mabalik sa Malacanang ang oposisyon. Ngano? Kay Kuno kaniadtong namatay si Ninoy, ang Papa ni PNoy, napalagpot si Marcos ug nahimong Presidente si Cory. Unya kaniadtong namatay si Cory, na Presidente si PNoy. Mao nga kuno karon nga namatay na sab si Noynoy, modaug na sab ang oposisyon. Ngil-ad paminawon nga imbis magpakita ug pagbangutan sa kamatayon sa usa ka importanteng tawo sa nasud, kini gihimo na hinuon nga puhonan aron magmugna ug ideya sa tawhanon o hugponganong panglantaw.
‘Kol, unya na pud ta sunod mag-estorya ug dugay. Human na akong break sa trabaho. Lunch time na diay didto sa PNG.
