Sama sa akong naandan matag gabi-i mag-abli ko sa akong e-mail aron pagsusi kon duna ba’y mga mensahe nga gipadala sa ako-a.
Human manihapon kaniadtong milabay nga Miyerkoles sa gabi-i nagtempla ko ug kape. Ang akong gitimpla mao ang kape nga gikan sa Benguet hinatag sa akong anak nga babaye nga nagtrabaho sa Hedcor, Inc. nga di pa lang dugay ning-adto didto sa ilang planta sa Ampohaw.Sanglit ginaling ang maong kape ug dili “instant” gitimpla kini pinaagi sa “coffee-maker.” Samtang naghulat ko nga maitos ang kape nanuhotsuhot sa akong ilong ang kahumot sa kape’ng barako. Mao nga wa pa gani nako nahigop gipaningot na ang akong agtang.
Human mobukal ang tubig ug ang alisngaw nabalik sa pagkalikido ug mibalhin sa pundohan dali kini nako nga gihuwad sa tasa. Akong gibutangan ug pula’ng asukar, gikutaw ug gidala sa may computer. Ako una kining gipabugnaw gamay ug samtang naghulat akong gibuksan ang akong computer aron susihon ang akong e-mail box.
Dunay pipila ka mga mensahe nga ningsulod pero usa lang ang medyo dako ang akong “interest” nga basahon. Pero una nako ni gibasa mihigop una kop ug pipila ka lad-ok sa kape nga diha sa ibabaw sa lamesa sa akong kilid. Nangalisngaw gihapon kini sa kainit ug ang kahumot nagpasulabi gihapon sa akong ilong.
Halos katunga sa tasa ang akong nahigop una nako gibasa ang e-mail nga gikan sa akong anak nga si Sacha. Siya tu-a karon sa Fujaira sa United Arab Emirate (UAE) diin ang barko nga iyang gisakyan nag-ankorahe samtang naghulat sa torno ani nga makargahan sa mga “processed” nga mga produkto gikan sa lana.
Mao kini ang e-mail sa akong anak:
“Pa, kumusta man ka, sila Mama, Achill ug Shari? Sori karon lang ko nakahigayon nga mag-email sa imoha kay medyo busy mi kaayo sa barko. Dako man gud kaayo ni akong gisakyan Pa unya kon mag-loading ug unloading dugay kaayo mahuman tungod sa kadaghan ug kadagko sa mga tangke nga butanganan sa mga produkto sa lana nga among ikarga o idiskarga didto sa mga pwerto nga among dunggo-an.
“Karon Pa halos duha na ka semana mi nga nag ankorahe diri sa Fujaira, ug naghulat mi nga makadip-ig na among barko sa pier nga gipanag-iya sa kompaniya sa lana nga gipalitan sa “charterer” sa among barko. Pero sa akong pagtu-o mga usa pa ka semana una moabot ang among turno sa pagkarga. Laing duha ka semana pud ang among pagkarga sa mga ‘processed oil’ nga mga produkto una mi makalarga paingon sa lugar nga dalhan sa among kargamento.
“Unsa man ni among nabalitaan sa telebisyon ug on-line news service Pa nga kuno gihimo nga ‘collateral’ sa utangon sa Pilipinas gikan sa China ang mga ‘patrimonial resources’ sa Pilipinas aron pagseguro nga mabayran ang atong utangon? Subay sa maong balita sa telebisyon ang Pilipinas mangutang ug binilyon nga salapi gikan sa China aron gamiton sa pagtukod sa Chico dam agi ug pag-ugmad ug bag-ong tinubdan sa tubig para sa Metro Manila ug mga silingan nga mga dapit didto. Pero subay sa giluwatan nga personal nga opinyon ni Senior Associate Justice sa Korte Suprema Antonio Carpio gi-collateral kuno ang mga lana ug gas nga naa sa ilawom sa Recto Bank didto sa West Philippine Sea. Unya nakita pud to namo diri ang kabahin sa Unang Hirit Program sa GMA 7 diin ang ilang ‘resident analyst’ nga si Solita Monsod halos dili maminaw sa pagpatin-aw nga gihimo sa usa ka Assistant Secretary sa Department of Finance , si ASec Tony Lambino. Giinsister gyud ni Monsod Pa nga sinto-por-sinto nga husto si Justcie Carpio sa iyang interpretasyon sa ‘loan agreement’ diin kon di kuno kabayad ang Pilipinas sa loan, kuhaon sa China ang Recto Bank ug ang tanan sa ilawom ani nga lugar isip bayad.
“Kon nakita to nimo Pa nga ‘segment’ sa programa ang akong pagsabot mao nga si ASec Lambino nag-ingon nga samtang mao kadto ang interpretasyon ni Carpio sa maong probisyon sa kasabutan dili buot ipasabot nga tukma ang iyang huna-huna sa tinuod nga unod ug intensiyon sa maong probisyon. Di ba Pa gipasabot ni Lambino nga bisan ug tugtan sa nagalan sa argumento, nga husto si Justice Carpio layo kaayo ang kahigayonan nga dili makabayad ang Pilipinas sa maong utang? Di ba ang argumento ni ASec Lambino Pa, mao nga sulod sa dugay na kaayo nga panahon lakip na kadtong nagusbat pag-ayo ang ekonomiya sa Pilipinas panahon sa diktadoriya wa gyud mapakyas pagbayad ang Pinas sa mga utang ani sa laing mga nasud? Di ba gipasabot pud sa ASec sa Finance nga sa nasudnong ‘budget’ matag tuig kanunay gyud nga giseguro ang paggahin ug kantidad aron ipangbayad sa atong mga utang. Mora ug mao na akong mahinumdoman Pa nga akong nabasa kanhi sa mga mantalaan nga ‘debt servicing’ nga probisyon diha sa nasudnong budget.
“Ang tinuod pa, kami nga naa sa pagpanakay ug barko, gikulbaan pud mi ana nga gipalakaw nga di kuno pabor sa Pilipinas nga probisyon sa ‘loan agreement’ uban sa China. Halos tanan nga biyahe sa mga barko nga akong gisakyan, ug sa kadaghanan sa mga barko nga naglawig sa kadagatan aron magdala ug kargamento sa pamatigayon, moagi diha sa West Philippine Sea. Kami gani, kon ang among karga mga produkto sa lana gikan sa Middle East sama sa UAE ug dalhon sa Japan, Taiwan o di ba sa South Korea, diha mi moagi sa West Philippine Sea ug mamidpid mi sa Recto Bank. Unsa kaha ang mahitabo Pa kon simbako kamkamon sa China ang Recto Bank aron sila na ang magkuha sa mga depositong lana ug gas sa ilawon didto? Seguro di na paagi-on ang mga barko lakip na ang among gisakyan. Ug kon paagi-on man, posible nga singilon kini ug mahal kaayo. Unsaon na lang kaha kon mahitabo na Pa no?”
Akong nasabtan ang kabalaka nga gibati sa akong anak. Tiaw mo ba nga sulod sa dugay nga panahon kampanti kaayo sila moagi didtong dapita sa West Philippine Sea kay matud niya naa sila sa teritoryo sa Pilipinas ug nga iyang paminaw luwas kaayo siya gikan sa bisan unsang peligro gumikan sa diplomatikanhong panagbingkil. Mao nga ako’ng gipakalma ang kabalaka sa akong anak mahitungod sa maong kontrobersiya. Mao ni akong tubag sa iyang e-mail.
“Cha, tinuod nga ang isyu nga imong nabalitaan diha sa inyong barko mao karon ang labing init nga sumsuman sa publiko labi na gyud sa mga kontra sa administyrasyon ni Presidente Digong. Pero ang klaro, kini opinyon ug interpretasyon sa matag usa nga buot moapil sa diskusyon sa maong probisyon sa ‘Loan Agreement.’ Bisan ang posisyon ni Justice Carpio, matawag nga iya lamang nga personal nga opinyon nga posibleng husto ug posible pud nga dili tukma. Seguro pud ko nga sa dihang gilagdaan sa kagamhanan ang maong kasabutan sa hulam gipaagi una kini sa taas nga pagtuon ug pagtuki sa mga magtatambag sa ekonomiya ug sa balaod. Wala pud seguro’y gobiyerno nga ibutang sa kaalaot ang nasud ug ang katawhan niini. Mao nga alang sa ako-a Cha, salig na lang ta sa atong mga opisyal. Ang importante dunay gihimo ang gobiyerno aron pagpangandam sa panahon nga mohulga an g laing krisis sa tubig didto sa kaulohan. Ug kon dunay nagtu-o nga dako kaayo ang bentaha sa China sa maong ‘loan agreement’ seguro ila na lang dalhon ang isyu sa Korte Suprema aron mahimong opisyal ang bisan unsang desisyon mahitungod sa maong kasabutan. Unya mapamatuod usab ni Carpio nga husto ang iyang posisyon kon siya abinan sa iyang kauban nga mga mahistrado.”
