Sa akong pag-abot sa balay gikan sa bukid kagahapon una nako nga gihimo mao ang pagsusi kon duna ko’y mga nadawat nga e-mail.
Pero mas gipaabot nako ang mga mensahe gikan sa akong mga pag-umangkon nga tu-a sa gawas sa nasud nagtrabaho. Sila ang kasagaran nga makisayud sa mga panghitabo dinhi sa Pilipinas ug gusto pod mohatag ug mga personal nga huna-huna mahitungod niini. Bali ang nahitabo, kon kanus-a sila nalayo sa Pilipinas diha pa sila nagka-interes sa mga isyu politikanhon ug katilingbanon.
Sa akong huna-huna kini tungod kay sa ilang mga palibot lahi kaayo ang kultura nga nagpasulabi didto. Bisan ang mga politikanhon nga kalihukan dako kaayo ang kalainan ikompara dinhi sa atu-a.
Una nga mibungad sa akong e-mail box mao ang gikan sa akong pag-umangkon nga si JB. Pero ang naka-agni sa akong pagtagad mao ang e-mail nga gikan sa iyang manghud nga tu-a usab sa Saudi sulod sa tulo na ka tuig ug karon lang gyud nag e-mail sa ako-a. Ang maong pag-umangkon si JR nga nagtrabaho isip barista sa usa ka coffee shop.
Kini si JR una pa lang nga nakaadto sa Saudi aron magtrabaho. Wa pud ni gihatagan ug dakong atensiyon sa iyang mga paryente kay medyo bugoyon pud ni siya samtang dinhi pa sa Dabaw. Sa iyang pag-adto didto, iyang gipasalig nga sulod sa iyang kontrata iyang paningkamutan nga makabalay kay duna na man gud ni siya ka live-in ug duna na silay usa ka anak ug buntis pud iyang partner sa ilang ikaduha. Pero batan-on pa ni ug pangidaron. Nahimo lang nga seryuso sa babaye sa dihang iyang gikahimamat ang iyang karelasyon karon.
Ug subay sa iyang gipasalig nagtulo na siya ka tuig kaniadtong milabay nga Oktobre ug gipa-extend lang sa iyang gitrabaho-an. Ug sulod sa maong panahon nahuman ang iyang balay nga gamay lang pero luho kaayo ang pagkahimo. Kumpleto na sa tanan nga mga gamit lakip ang mga appliances, kama, sala set ug uban pa. Kulang na lang ang pagbalhin sa mopuyo didto.
Mao ni iyang e-mail sa ako-a:
“Hello ‘Kol Vic. JR ni. Sori karon lang gyud ko naka-e-mail sa imoha. Unsaon nga busy man gud ko kayo diri sa akong gitrabaho-an. Naningkamot pa gyud ko nga mag sideline ug trabaho kay gusto nako nga matuman akong pasalig nga mahuman akong balay sa akong pag-uli diha sa atu-a. Para naa pud ko ‘bragging rights’ sa imoha ba. Ikaw man gud ako’ng idol sa mga ‘uncles’ nako.
“Ako lang pahibalo sa imoha ‘Kol nga human na ang extension sa akong kontrata ug gusto pa unta nga i-extend pa gyud sa akong ‘empployer.’ Pero nihangyo ko nga mopauli una sa Pinas kay tulo na man ko katuig diri. Ningsugot ang akong amo pero nangondisyon nga pabalikon ko human ang duha ka bulan nga bakasyon. Ako na lang giuyonan kay aron makapauli na ko. Maayo man gud kaayo sa ako-a ang tag-iya sa coffee shop ‘Kol Vic. Gani sa akong gigasto sa balay iya ko gipahulam sa personal niya nga kwarta. Mao nga ako pud gisilbihan sa husto ang iyang establisemento. Arabo ni akong amo diri ‘Kol Vic.
“Tagsa lang ni mahitabo diri nga makabaton ka ug amo nga Arabo nga maayo kaayo sa iyang mga tawo labi na kon kini mga langyaw sa ilang nasud sama sa ako-a nga Pinoy. Iya pud ko nga gitugtan ‘Kol nga magsideline ug trabaho sa mga ‘stalls’ sulod sa mga ‘malls.’ Mao nga sa akong bakanteng oras sa gabi-I manglimpyo ko sa mga tindahan sulod sa dako nga ‘mall’ duol lang sa akong gitrabaho-an. Ang maong ekstra nga kita ‘Kol Vic ako nga gitigom aron madungangan ang akong madala diha sa pagpauli gawas pa sa binulan nako nga gipadala sa akong partner alang sa ilang panginahanglan ug alang sa pagkumpleto sa akong balay nga gitukod.
“Lain pud ato ‘Kol, wa kaayo ko balita diha sa Mindanao. Ang akong nahibaw-an nga pipila ka bulan human ko nakalakaw sa Saudi giatake sa mga pundok Maute ang Marawi dala ang ngalan sa ISIS nga gituho-an nga terorista’ng grupo nga nagbasi diri sa Middle East. Subay sa mga bali-balita nga akong nadunggan diri sa akong mga kauban nga mga taga lain nga nasud nga mas daghan ug panahon sa pagbantay sa mga programa sa telebisyon, nagpabilin pa gihapon ang martial law nga giproklama ni Presidente Duterte sa dihang milihok na ang militar batok sa mga terorista nga nag-okupar sa Marawi.
Unya ‘Kol naa pa gyud balita nga dunay plano ang Presidente nga lugwayan pa ang balaod militar sa tibuok Mindanao human kini matapos sa Distembre karong tuiga. Nabalaka man gud ko ‘Kol kay mopauli ko karong Nobiyembre 17 puhon. Hibalo man ka sa akong dagway nga maypagka Arabo pud. Mubo lang hinuon ko nga tawo. Basin ug ma-alaan ko nga sakop sa gikahadlokan nga grupo. Gimingaw na ra ba ko kaayo sa akong partner ug sa among mga anak ‘Kol, unsaon na lang. Bitaw ‘Kol Vic ‘joke’ lang. Pero medyo hadlok ko gamay. Basi man gud sa mga estorya sa kasinati-an sa martial law nga gideklara ni anhing Presidente Marcos mora halos walay adlaw nga wala’y patay nga makita sa kadalanan sa Dabaw ug ubang dapit sa Pilipinas. Gamay lang nga suspetsa sa militar ug di ba sa pulis sa usa ka tawo kalit lang ni mahanaw kay gidakop. Sunod higayon tu-a nagbuy-od na nga wala’y kinabuhi.
Unsa man gyud karon ang kahimtang diha sa Dabaw ‘Kol niining nagpadayon nga martial law sa Mindanao? Ikaw man gyud naa sa media ‘Kol Vic, mao nga mas naa kay klaro nga panan-aw sa sitwasyon sa atong dapit ubos sa martial law.”
Intawon sab ang akong pag-umangkon nga si JR. Sa kakulang sa kahibalo sa mga panghitabo dinhi sa Mindanao nga gipailawom sa martial law, naghambin na hinuon ug dakong kabalaka sa iyang pagpauli dinhi. Mao nga ako siya nga gitubag niining mosunod:
JR, wa ka’y angay nga kabalak-an sa imong pagpauli diri. Ang martial law nga imong gikahadlokan diri sa ato-a daw sa wala lang. Halos wa kay makita nga sundalo ug pulis nga magbahisbahis sa kadalanan aron magpatrolya ug manita sa mga tawo nga nagsuroysuroy. Walay nahitabo nga pagpangulata sa mga checkpoints ug sa mga kampo sa kasundalohan. Hinuon medyo higpit ang pagbantay sa mga dapit nga daghan ang mga kasinati-an sa panag engkwentro tali sa mga rebeldeng Moro sama didto sa mga probinsiya sa Lanao, Zamboanga, Basilan ug Sulu. Pero nagpabilin nga gipadagan sa sibilyan ang gobiyerno ug wa kini gipahiluna sa kamot sa militar o sa pulis. Mas mipasulabi pa JR ang kahusay ug kalinaw diri karon. Mao seguro ang hinungdan nga mismo ang kalihim sa Departamentyo sa Nasudnong Panalipod nagsugyot nga di na lugwayan pa ang martial law sa Mindanao pagkahuman niining tuiga. Mao nga ayaw kabalaka Doy, pwede nga magbuntag mo ug lingawlingaw sa imong pag-abot diri. Walay kuyaw, basta wa lang magmaoy sa imong mga bisita. Pero ang pangutana, magbuntag kaha ka sa pakighudyaka sa imong mga ig-agaw ug mga higala? Si partner diay, unsa na lang? He, he, he, he.”
