Kaniadtong milabay nga Huwebes, ningdalikyat ko sa down town aron i-email ang akong column alang niining adlawa ug ang para ugma (Domingo) ug sa Lunes.
Gawas sa pag e-mail niini nga column, nag susi usab ko kon unsa na ang estado sa akong aplikasyon sa pagpakonekta ug tubig sa Davao City Water District (DCWD) didto sa akong balay sa umahan. Pero una niini ninghapit una ko sa among balay sa Catalunan Grande aron susihon unsa na ang katikaran sa gipahiluna nga pag-ayo sa nangagusbat nga atop ug kisame sa maong balay. Unsaon, gikinahanglan na kaayo nga ipa repair kay kon moulan man gud ang tulo mora na ug shower.
Mao nga pagkahuman nako ug e-mail sa ako column ning-adto ko sa buhatan sa DCWD. Dali lang ang akong biyahe kay mora ug dunay nahitabo nga milagro niadtong adlawa. Unsaon, wala magkaguliyang ang kadalanan nga kaniadto lang milabay nga Lunes grabe ka gubot ang traffic.
Pero una ningdiretso sa DCWD, ninghapit una ko sa balay sa paborito nako nga ika estorya nga kabanay. Siya mao si Edward Emuy, kanhi nagtrabaho sa usa ka non-government organization kon NGO nga gidumala sa akong higala nga manunulat, si Carolyn Arguillas.
Nakurat ko kay ang iyang gisugat nga tabi sa ako-a mao ang unod sa akong lindog nga migawas kaniadtong milabay nga Sabado ang mga mulo sa mga mag-uuma ug kalubihan, mga gulay, ug ubang mga tanom nga kapanguwartan sa katawhan labi na niining grabe nga kahimtang karon sa Pilipinas dala sa Covid 19 nga pandemya.
Kini man gud si Edward, medyo swerte ni siya ug uban niyang mga igsuon didto sa Baganga, Davao Oriental. Unsaon, nakasunod man gud ni siya ug dakong kalubihan bisan pa man nga siya kabahin sa usa
ka dako kaayo nga pamilya.
Wa nako damha nga ang iyang pangutana sa ako-a mao ang mahitungod sa presyo sa kopras. Naa pa lang ko sa may celophane nga gitabil sa iyang gamay nga tindahan misiyaok dayon si Edward nga mora ug nagyawyaw kay gamay lang kaayo iyang nalimpiyo sa iyang pagkopras
Matud ni Edward, Kol Vic, unsaon na man ni nato nga mabuhi nga busog luyo niining pandemya nga naghasi karon sa Pilipinas? Mora ug gikuyawan ko sa kahimtang sa mga tao karon.
Sobra pa gyud ka barato kaayo ang palit sa mga abot sa umahan. Taud-taud na mi nga nag-ilaid sa kakabus ug sa kakulang sa kita sa among sinunod nga kalubihan didto sa Baganga. Ang resulta Kol sa labing ulahi namo nga pagkopras didto kubos kaayo ang among nalimpiyo kay mas dako pa ang gasto sa labor nga ginasingil sa mga tigpanaka ug lubi, tigbunot ug tig tapok, lakip na sa tighakot sa maong prutas. Balo Ka Kol Vic, mora ug motu-o na gyud ko sa imoha kalabot atong una nimo nga guiingon nga dispalinghado gyud kaayo ang dagan sa katilingban karon. Di ba Kol, kon kanus-a angayan nga paliton sa mga negosyante ang mga abot sa mga mag-uuma sama sa kopras gikan sa lubi sa mas taas nga presyo, hilabihan na man hinuon ka barato ang komprada.
Unya Kol, ang di nako masabtan ngano nga luyo sa kabarat sa pagpamalit sa mga negosyante sa mga abot sa kaumahan, mora pud ug rocket ang pagsulbong sa mga presyo sa mga palaliton nga naggikan sa mga abot sa mga mag-uuma sama sa mga lana panprito o mantika. Ang mga gulay pud, luyo sa balita nga nagsobra ang ani, ningsamot man hinuon ug kamahal.
Unya karon Kol Vic nga anaay general community quarantine gumikan sa pagkaylap sa gikahadlokan nga CoViD 19 wa gihapoy kausaban ang dagan sa pagpamalit sa mga abot sa kaumahan. Barato lang gyud daw kay lisud ang pagdala sa mga produkto sa umahan ngadto sa mga merkado sa dakbayan. Gani ang among suki nga baligyaanan sa among mga lubi gihimo pa gyud nga rason sa pagsamot sa kaubos sa ilang palit matag kilo sa bunga sa lubi mao ang kuino stop buying sa mga dagkong tigproseso sa mga lubi. Mao nga ang nahitabo sa among abot didto sa probinsiya Kol itugot na lang pud namo sa barat kaayo nga pagpamalit sa among suki nga mga Intsik.
Mao na nga motuo na gyud ko nga sa bisan unsa nga katalagman nga moabot sa nasud, sa kanunay ang dakong kabahin sa mga apektado mao kita nga mga kabus. Ang mga mapahimudsanon sa ato nga mga tawo, sa kanunay makakamada ug dagkong salapi gikan sa ilang minatrido nga pagpahimulos sa mga kabus sa katilingban sama sa mga mag-uuma.
Samtang ang mga kabus sama nato kol Vic, muna-muna sa ginhawa nga makakita ug pamaagi aron mabuhi luyo ani nga kahimtang karon sa nasud.
Akong kalit nga gipakgang ang halos nagpusotpusot nga mga reklamo ni Edward mahitungod sa dili patas nga kahimtang sa katawhan labi na karon nga padayon ang pagkuyanap sa pandemya.
Kadali lang Dward. Mora ug naa ka seguro nakalimtan. Di ba sa wala pay CoViD 19, inig anhi nako sa inyoha samtang maghulat nga mogawas sa klase ang akong ginasundo nga apo, magkape man gyud ta una mag estorya. Ngano karon pulos na man estorya pero walay kape, unsa na man ni Doy?
Ay, sori Kol Vic. Mao na gyud ni resulta sa barato kaayo nga presyo sa kopras ug sa tibuok nga lubi didto sa amo-a. Wa na koy ikapalit ug kape aron idalit sa imoha. Tubig-tubig lang sa ta Kol. Pero social distancing gihapon ta Kol ha?
Aw, way problema Dward. Di pa ta ani nga makalikay ta sa posibli nga pagtakboy sa virus.
