GUMIKAN kay gikinahanglan sa akong panhinabuhi-an, kaniadtong Huwebes milighot ko sa pagkanaog sa sentro sa dakbayan gikan sa akong balay sa bukid.
Midiretso ko sa akong balay sa Catalunan Grande aron mag-email sa editorial office sa akong mga “columns” niining mantalaan. Namasin pud ko nga maka remedyo ug kwarta aron dunay ikabayad sa koryente kay milapas na ang “due date.”
Husto gyud sa akong pag-abot sa balay sa Catalunan mao sab ang pag “break time” sa akong anak nga babaye kinsa ana-a sa “Work from home” karon nga padayon pa ang pandemya sa CoViD 19. Sanglit init kaayo ang panahon niadtong Huwebes ang iyang gitimpla bugnaw nga orange juice. Pero kay ang akong naandan kape man nga init kon mag snack tunga-tunga sa buntag ug udto ako na lang gihangyo akong anak nga magpatempla ko ug kape nga “instant.”
Samtang naghulat sa kape duna ko’y gitawgan sa pamasin nga dunay grasya nga naghulat sa ako-a didto. Pero sulod sa duha ka pag dial nako sa telepono busy man. Mao nga gi-chat ko na lang sa messenger kay basin kini makita sa hingtungdan ug mohatag nako ug balita sa akong tuyo.
Sanglit andam na man ang kape ning-adto ko sa nahimutamngan sa akong personal computer aron magsusi kon naa ko’y e-mail ingon man aron ipadala kini nga lindog sa editorial office.
Wa ko mapakyas kay sa dihang na-abli na ang akong Inbox nagsunod ang tulo ka mensahe. Ang duha pangumusta lang sa akong usa ka anak ug pag-umangkon nga nurse tu-a sa London nagtrabaho.
Pero ang usa, medyo taas-taas ug gikan sa karaho nakong pag-umangkon nga si John Briann kon JB nga tu-a karon sa Jeddah, Saudi Arabia. Sa akong huna-huna, nakahigayon ra gyud seguro ang akong pag-umangkon human nabuksan pagbalik ang restaurant nga iyang gitrabaho-an.
Mao ni iyang e-mail:
“Maayong adlaw nimo diha ‘Kol Vic. Sorry taud-taud ko wa ka e-mail sa imoha. Unsaon daghan mi ug trabaho kay human gitugtan among restaurant nga ablihan pagbalik daghan pa man gipa-bag-o sa estraktura aron mokonforme sa mga ‘health protocols’ nga gilatid sa gobiyerno sa Saudi aron kalikayan ang pagkuyanap sa CoViD diri. Unya ‘Kol Vic maro’ pud ang tag-iya kay inay magsuhol ug laing mga tawo aron maghimo sa gikinahanglan nga mga kausaban kami na man hinuon ang gipalihok sa kadaghanan sa trabaho. Mao nga taud-taud pod mi nababad sa trabaho nga dili amo nga naandan. Natural, ang nahitabo dugay nahuman. Unya sa pagsugod na sa balik-operasyon sa akong gitrabaho-an ‘Kol gi ‘shifting’ mi nga mga trabahante aron kuno maangay ang kahigayonan ug walay paundangon sa trabaho. Mao nga nakabalik mi tanan nga staff pero ang mga tawo sa sinemana nga shifting katunga lang sa normal nga gidaghanon kaniadtong wala pay pandemya. Pero, bisan dili kaayo daghan ang mokaon sa restaurant daghan gihapon ang trabaho kay mo-order na man lang ang mga kustomer unya hapitan ang ilang order.
“Basi sa akong nabalitaan diha sa Pilipinas ‘Kol Vic mora ug susama lang pud ang mga sistema nga gipahiluna ug gipatuman sa mga kan-anan ug ubang establisemento nga adto-anan ug daghang mga tawo. Ang kalainan lang kay subay sa mga balita nga akong nakita ug nadungog sa telebisyon, daghan gyud sa mga Pinoy dili motuman sa hingpit ug hagiton pa ang katakos sa mga tigpatuman sa mga protocols. Diri sa Saudi ‘Kol grabe ka estrikto ang gobiyerno ug ang mga tawo, labi na ang mga langyaw parehas nako magkinto gyud. Unsaon, mas dako man ang problema nga among atubangon kon kami nga mga dili Arabyano ang madakpan nga wa motuman sa mga ginadili nga buihaton.
“Unya ‘Kol Vic, bisan pa sa giatubang nga dakong problema sa CoViD ang uban sa mga Pinoy wa pod undang sa pagpangita ug isyu nga magamit aron sa pagdaot sa gobiyero. Inay maghi-usa aron madali ang pagsanta ang grabe nga sakit, saway diri, saway didto hinuon ang gihimo. Unta kining mga kritiko ila na lang una bantayan ang pagpatuman sa mga nagkadaiyang proyekto sa kagamhanan, may kalabutan man kini sa CoViD o dili. Unya kon dunay mamatikdan nga mga binu-ang tawgon ang atensiyon sa mga ahensiya nga nagpahiluna sa maong mga proyekto. Pero sa samang higayon ‘Kol Vic, mangita una sila ug magtigum ug mga ebidensiya aron pag-abot sa tukma nga higayon diin mawagtang na ang mas dako nga problema sa CoViD, didto na nila gukoron ang ilang nakita nga mga responsable.
“Pananglitan ‘Kol kaniadtong gipursiger pa ang pagpalusot sa balaodnon nga ‘anti-terrorism’, daghang sector kasagaran kontra administrasyon ug mga leptista nga grupo, kusog nga nagpahiluna ug mga kalihukan pagprotesta batok sa maong balaodnon. Unya kay wa man gyud napugngan ug milusot man gyud sa Kongreso, nagkamada ang mga kontra sa maong balaod ug mga petisyon sa Korte Suprema aron ideklara nga supak sa konstitusyon ang maong balaod. Mora ug hangtud karon ‘Kol Vic wala pa yata aksiyon ang Supreme Court? Unya, kalit nahitabo ang dugoon kayo nga nagsunod nga pagbomba sa Jolo, Ang mga kontra sa Anti-Terrorism nga balaod mora man ug hilom pa sa terana, di ba ‘Kol? Wa gani ko kadungog nga gikondena sa Commission on Human Rights ang maong insidente ug ang mga tawo o grupo nga posibli nga nagpaluyo sa maong kalihukan.
“Naa na pud nabalitaan nako sa telebisyon gikan sa Pinas. Ang pagbutang ug puti nga balas nga matud sa DENR dili balas kon dili ginaling nga bato’ng gitawag nila ug ‘dolomite’ gireklamohan na sab. Naay nagkwestiyon mahitungod sa epekto sa maong butang sa panglawas sa mga tawo. Naa pud nag-ingon nga unta wala na lang ipadayon ang maong proyekto nga kabahin sa pagpahibalik sa maayong kahimtang sa bahiya sa Manila, aron gamiton ang kwarta sa pagtabang nga mapahiluna ang programa sa edukasyon niining panahon sa pandemya. Sumala sa mga balita ‘Kol, wa pa gyud matagbaw ang mga nagreklamo ug naglaraw sila nga mopasaka ug petisyon sa Korte Suprema aron ipahunong ang maong proyekto. Wow, ‘Kol Vic. Unsaon na man lang tong nagasto na nga kabahin sa budget, di ba mas sayang ang kwarta? Nahinumdom na lang hinuon ko ‘Kol sa pagrejhabilitar sa Boracay. Daghan ang mikwestiyon sa maong lakang sa kagamhanan kay kini makahatag kuno ug kalisud sa mga nanginabuhi didto ug nga walay maayo nga mahitabo sa maong proyekto. Unya karon ‘Kol daghan ang nakurat ug di makatu-o nga diay mahimo nga usbon ang kahimtang sa usa ka dapit kon himuon gyud. Unya ang una pa nga nakamatikod sa dakong kausaban mga langyaw nga kanhi mga turista sa Boracay nga karon buot mobalik ug napugngan lang sa CoViD pandemic. Naunsa na man ning uban nato nga mga Pinoy ‘Kol Vic uy. Mora man ug wa gyud sila’y gusto nga molampus ang bisan si kinsa ang naa sa administrasyon sa gitinguha nga kaayohan sa tanan. Mangita man gyud ug apan aron dunay ikareklamo.”
Human nako nabasa ang e-mail sa akong pag-umangkon akong naaninaw ang kamatuoran sa panultihon sa iningles nga “Absence makes the heart grow fonder.” Seguro, tungod sa iyang pagkalayo sa Pilipinas, ang tanan niyang bakante nga oras iya na lang gigamit sa pagpakisayud sa mga nanghitabo dinhi. Ug sanglit naa siya’y nakita nga ikakompara nga sitwasyon nga mao ang sa iya karon nga gitrabaho-an nga Saudi Arabia, di gyud niya kapugngan nga mokumento sa mga nanghitabo dinhi sa Pilipinas.
Mao nga ako siya nga gitubag niini:
“JB, salamat sa imong e-mail. Di na ko magsi-ak sa akong ulo sa pagpangita ug ‘topic’ sa akong binisaya nga lindog sa Mindanao Times.”
