SA TUNNGA-TUNGA sa tuig 2019 ngadto na sa unang bulan sa tuig 2020 mao ra ug ang tibuok kalibutan halos nakatumbok ang pagtagad sa kusog nga kalambo-an sa mga nasud niini. Gani sa Asya, bisan pa sa mga gagmay nga panagbingkil sa pipila ka mga nasud gumikan sa nagkadaiyang prinsipyo ug ideyalismo, padayon kini nga ningsakay sa dagan sa kabag-ohan sa panahon aron makaabay sa paglambo sa ekonomiya ug politika. Apil na dinhi ang atong kaugalingon nga nasud Pilipinas.
Kauban usab nga nanikaysikay sa paglambo mao ang katawhan sa matag nasud. Ug gani dinhi sa Pilipinas, bisan sa daghan nga dili igo ang kita ang mga tawo malipayon gihapon sa ilang adlaw-adlaw nga pagpuyo. Lakip na dinhi ang pamilya niining ubos ninyo nga alagad sa pagpanulat.
Ang tinuod, kaniadtong naghinapos na ang tuig 2019 ug sa una nga tulo ka bulan sa ning-aging tuig, medyo haruhay ang panginabuhi sa akong pamilya. Gawas sa binulang pension nga among nadawat sa akong Misis, ingon man ang kita sa among mga anak nga pulos may trabaho, duna pud gamay nga umahan nga makasuporta sa maong binulan nga grasya. Dugang niini niadtong panahona ang gamay nga negosyo nga gisudlan sa akong pamilya, ang pagpa-arkila ug mga ekipo sa “sounds and lighting system” alang sa mga dinagko ug ginagmay nga panagtigom, ingon man sa mga gamit sa banda (full band) nagpakita ug kusog nga paglambo. Booking diri, booking didto. Kini ang hinungdan nga halos ang “average” nga limpiyong kita matag bulan dili mominus sa usa ka gatus ka libo ka pesos. Mao nga kini na ang nahimong nag-unang tinubdan sa among panginabuhi ug dugang kita sa akong mga anak. Gani kami naglantaw na sa kahigayonan nga magdugang ug mga gamit aron mas daghan ang maserbisyuhan kon kini gikinahanglan sa higayon. Ug samtang mao kadto ang dagan sa among pamatigayon, nagtigum pud ginagmay ang pamilya kay kami nagtuo man nga posibling moabot ang panahon nga adunay kausaban sa maong matang sa negosyo o di ba dunay mga katalagman nga motunga nga mao ang mahimong babag sa padayon nga pag-uswag sa maong matang sa pamatigayon.
Tuod man,sa mga bulan sa Enero ug Pebrero tuig 2020 nagpungasi ang among bookings. Kini tungod sa giplano niadtong panahona nga mga Valentine’s parties, mga Juniors and Seniors Prom, ug labi sa tanan ang mga graduation balls ug susamang kalihukan. Gawas pa niini daghan pud mga negosyo nga nakatakda nga ablihan ug nagkinahanglan sa serbisyo sa among mga gamit. Sa bulan sa Pebrero halos walay bugto ang booking nga di mominus sa P25 ka libo ka pesos matag aktibidad.
Pero halos dungan niadtong kabulahanan sa among negosyo mao sab ang pagsugod sa paglutaw sa mga kaso sa CoViD 19 didto sa Wuhan, China ug ninggawas na ang mga balita gikan sa World Health Organization kon WHO nga kini mamahimo nga pandemya nga moapekto sa tibuok kalibutan. Nagsugod na sab sa pagmugna ug mga lakang ang gobiyerno sa Pilipinas unsa ang buhaton kon di gyud kapugngan ang pagsulod sa CoViD dinhi sa naud.
Tuod man tungod seguro sa kadaghan sa mga turista nga mga Instsik nga modayo sa Pilipinas nahitabo gyud ang gikahadlokan. Mitumaw ang mga unang kaso sa CoVid sa Pilipinas sa nagjhinapos na ang Pebrero ug dako na kaayo ang kabalaka sa mga opisyales sa nasud sanglit namiligro na man ang ekonomiya. Unya gideklara sa kagamhanan ang lockdown sa dakong bahin sa Luzon labi na sa Metro Manila. Sa sinugdan pa lang mora ug nadat-ugan ug yuta ang katawhan nga apektado sa Enhanced Community Quarantine (ECQ) labi na gyud sa mga dapit nga gipailawon sa “lockdown.”Daghan ang nawad-an ug trabaho kay limitado na man ang gitugtan nga mga industriya ug pamatigayon nga abli ug padayon nga mag-“operate.”
Unya sa naghinapos na ang bulan sa Marso, 2020, nagsugod na ang paglutaw sa pandemya sa Dakbayan sa Dabaw. Dali nga gipailawon sa ECQ and dakbayan ug hilabihan ka higpit ang mga pagdili sa kalihukan nga posbli makasamot sa kakusog sa pagkuyanap sa CoViD.
Dinhi na nagsugod ang kalbaryo sa akong pamilya. Bisan nga wala mahanaw ang ako ug ang kang Misis nga binulan nga pensiyon. Kanselado ang tanan namong booking sanglit wala na man gitugot ang mga dinagko nga panagtigum ug susama nga kalihukan. Ang dili pa lang dugay nga malambuon nga negosyo ninghagba ug ang among mga gamit nagdasok na lang sa bodega sa among balay. Mga gitara ug drum set; mga sound boxes; mga “smoke emitting machines,” micropono, mga wires ug mga electronic gadgets aron sa pagpahatag ug maayong kalidad sa tingog sa mga gamit — tanan pahulay sa kwadradong luna sa bodega. Ang resulta inay magkwenta ug kita sa matag serbisyo nagkwenta na hinuon sa “depreciation” sa mga gamit ug sa utang sa pagbaton sa mga bag-ong himan nga gidugang. Ang kanhi nahimong nag-una nga tinubdan sa panginabuhian karon wala na ug tanan gastos gikuha na sa binulan nga pensiyon. Ang natigum dali ra nga nahurot. Ang ginagmayng kita sa umahan mao na ang gipangbayad sa utang sa mga gamit. Dunay ginagmay nga “sideline” nga kita apan dili gyud masaligan. Usahay dili moabot sa tukma nga panahon hinungdan nga kinahanglan magpakiluoy sa mga kompaniya sama sa Davao Light. Pero sa telepono ug sa tubig? Ay ambot. Di gani kabayad, putol. Walay hangyo-ay.
Mao nga tungod niining padayon nga CoViD 19 pandemic ang kahimtang sa daghan nga katawhan sa Pilipinas lakip na kami sa akong pamilya, dili lang kay nagluhod na, ningkamang pa gyud dalang halok sa yuta.
Ulaw ug sakit man angkunon, pero mao ni ang tinuod. Dili malalis.
