SAYO pa kayo sa buntag kagahapon ningbangon na ko aron susihon ang among nataran kon wa ba molapaw ang tubig gikan sa dalan. Kusog man gud kaayo ang ulan; seguro tungod kay naa man bagyo nga midasmag sa mga dapit sa Davao Oriental, Davao de Oro, ug Davao del Norte. Akong nakita nga wala molapaw ang tubig gikan sa kanal sa kalsada diri sa akong tugkaran. Apan ang among silingan kansang balay kilid gyud sa usa ka sapa-sapa misanap na ang tubig sa sawog niini. Seguro anaa na sa usa ka piye ang gilawmon sa tubig nga ningsulod sa maong balay. Mao nga bisan sa kasayo sa kabuntagon ako na nga nakita ang nanimuyo didto nga nangalsa sa ilang mga gamit aron ipatog sa tungtungan nga dili maabot sa tubig nga niadtong tungora padayon pa ang pagsaka.
Tungog kay ulan kaayo wala ko’y nahimo nga buluhaton sa balay. Igo lang ko nga migawas nga nagpayong aron pakaonon ang akong mga bag-ong binuhi nga mga isda’ng Koi nga naa sa sementadong tubigan sa kilid sa akong balay.
Human sa pagpakaon sa mga isda buot nako nga hatagan ug pagkaon ang mga langgam nga anaa magbatugan sa usa ka dakong kahoy sulod sa akong compound. Pero gitugnaw seguro o di ba dili gusto nga mabasa kay wa man bisan usa nga mitugpa sa basa kaayo nako’ng nataran. Mao nga mibalik na lang ko sa sulod sa balay ug ning-adto sa akong computer room aron susihon kon duna ko’y mga mensahe sa akong e-mail box. Niadtong tungora ningmata na pud diay akong Misis ug naa na sa kilid sa lamesa sa akong computer ang nangalisngaw sa kainit nga usa ka tasa’ng kape. Dali nako kini nga gi-alsa ug ninghigop ug pipila ka lad-ok. Sanglit tugnaw ang panahon mora ug midagu-ok akong tiyan sa dihang ningsulod ang init kaayo nga kape. Milisngag pud akong ilong tungod sa humot nga alisngaw sa kape nga gitimpla sa akong Misis.
Sa dihang naabli na ang akong e-mail una nga misugat sa akong panan-aw ang mensahe gikan sa akong pag-umangkon nga si John Briann kon JB. Si JB tua sa Saudi Arabia nagtrabaho isip kawani sa usa ka dakong restaurant didto. Matud ni JB sa iyang mensahe:
“uncle Vic, musta man ka, akong mga ig-agaw diha, si Auntie Nene? Nagloklok gihapon mo sa balay tungod sa kahadlok nga matakbuyan sa CoViD? Ako diri ‘Kol Vic dugay na nga nahuman ang akong ikaduha nga dose sa bakuna nga Sinopharm. Kalooy sa Ginoo medyo okay rako ko. Wa ko’y gibati nga side effect. Duna ko’y mga lima ka kauban sa akong gitrabahoan nga talawan kaayo sa bakuna. Dili unta magpabakuna kay basin unsa kuno’y ilang dangatan. Pero dihang gisultihan sa tagdumala sa among gitrabaho-an nga restaurant nga papauli-on sila kon di magpabakuna, walay nahimo. Nagkurogkurog sa kahadlok pero naghpabakuna na lang gyud. Karon dagko na kaayo ug mga ngisi kay sigi pa man ug trabaho diri uban namo nga sayo pa nagpabakuna.
“Pero lain sab ato ‘Kol Vic. Mora ug mikalma gamay ang pagdaot sa mga kritiko sa gobiyerno human ang nakita nga kalambo-an sa pagdumala sa pandemya niining milabay nga mga semana sa Abril ug Mayo. Hinuon naa gihapon akong nabalitaan nga mga pagsaway kasagaran gikan sab sa mga politiko nga klarong dunay panglantaw sa umaabot nga pinilay karong Mayo sunod tuig. Akong namatikdan ‘Kol subay sa mga balita nga akong nabasa ug nakita sa telebisyon diri sa Saudi, ang bag-ong nataran sa pagpangatake sa mga kritiko sa administrasyon mao ang isyu sa South China Sea o sa West Philippine Sea (WPS) kon tawagon dinha sa Pilipinas. Mora ug akong ikakompara ang sitwasyon diha sa usa ka dula sa ahedres kon Chess. Ang usa ka magdudula, ang mga kritiko, naningkamot nga makakita ug lutsanan ingon man naninguha nga masayop ang administrasyon sa mga lakang nga iduso niini. Ug sa bisan unsang gamay nga oportunidad nga makita ang anaa sa pikas nga bahin sa board, ambakan kini ug didto isentro ang ilang mga terada. Ug sa akong panahum ‘Kol Vic mora sila ug nakakita ug oportunidad. Ilang napangitaan ug paagi nga masayop ang lakang sa Presidente. Kini kay sa pipila ka higayon ningsipyat si PDurterte sa paggamit ug mga pulong nga nagpahimutang sa iyaha sa usa ka salikwa-ot nga sitwasyon. Kini tunod kay ningsipyat si Presidente ‘Kol sa paggamit ug mga pulong nga dili unta gamiton sa usa ka Presidente ilabi na kon kini dunay pagka sensitibo nga mahimong maka-apekto sa nasudnong baruganan sa maong isyu sa WPS. Duha sa mga kontrobersiyal nga mga gipangsulti sa Presidente mao ang paghagit kang kanhi Associate Supreme Court Justice Antonio Carpio sa pagpakigdebate. Samtang ilado si Carpio nga maalamon sa isyu, siya ordinaryo na lang nga Pilipino ug abogado karon. Ang paghagit sa Presidente kaniya sa usa ka debate mora ug pagkanaog sa hari sa iyang trono aron makigtorneyo sa usa ka sundalo. Ulahi na seguro ‘Kol sa dihang namatngunan kini ni Presidente Digong ug iya na lang gitugyan kang Kalihim Harry Roque and pagpakigdebate kang Carpio. Ang lain pa gyud nga medyo mga pulong nga daghan sa mga tawo, lakip na seguro sa pipila ka magtatambag sa Presidente, nga medyo wala nahuna-huna pag-ayo maon katong iyang giluwatan nga pahayag nga ang desisyon sa kuno Arbitral Court sanglit dili maimplementar sa nagpagawas sa maong ruling ug mismo sa gihatagan ug pabor sa maong desisyon, mao kini: “Usa lang kini ka papel nga mahimong ilabay sa basurahan.” Dali ni nga gi-ambakan sa mga kritiko ug didto nila karon gipunting ang tanan nilang pagsaway sa estratehiya sa administrasyon sa pagdumala sa kaso nato batok sa China.
“Seguro ‘Kol Vic, naghagikhik ug katawa karon ang mga dagkong opisyal sa China. Kay sa ilang panglantaw sa ato-a samtang didto sa WPS hangtud birigay lang ang nahitabo nga kagubot batok sa Pilipinas, pagluwat ug mga halang nga pulong sa pipila nato ka opisyal batok sa mga kalihukan sa China, pero diay, and tinud-anay nga ‘giyera’ nia nahitabo karon sulod mismo sa Pilipinas. Dili ‘giyera’ nga nagbaylo-ay ug mga bomba ug bala kon dili ‘giyera’ nga naglinabayay ug mga hait ug aslom nga mga pulong, mga pasangil kinsa ug unsa ang hinungdan nga nawagtang ang pipila ka mga isla ug bahura nga giangkon sa Pilipinas nga naa kuno sulod sa Exclusive Economic Zone (EEZ) sa atong nasud.
“Hinaot unta ‘Kol nga di na matintal si Presidente Digong nga magluwat pa ug dugang mga pulong nga mahimong gamiton nga armas sa iyang mga kritiko. Kay basin mosipyat ang Presidente sa mga mosunod niyang mga sulong ma korner na hinuon ang iyang alas. Basin kon mahimo siyang agresibo subay sa gusto sa mga kritiko, madagkutan na hinuon unya ang pabilo sa kagubot. Inay mapanalipdan ang pipila ka mga Pinoy nga nanginabuhi didto sa WPS, maalaot na hinuon ang kinatibuk-an sa katawhang Pilipinhon. Sama kanato, naa pud tumoy ang pailub sa China. Di ba ‘Kol Vic?’
Akong gitubag si JB:
“Seguro JB gamay na lang kaayo ang inyong mga kustomer karong mga panahona. Mao nga daghan ka na kaayo ug oras aron maminaw ug balita sa Pilipinas unya magtuki sa mga buot ipasabot niining tanan. Pag uli nimo Doy magdebate ta atubangan sa usa ka thermos nga kape. Syaro ug di matin-awan ta sa maong isyu.” SEND.
