Subay sa akong naandan kaniadtong milabay nga Huwebes sa gabi-i human manihapon, nagtempla ko ug kape. Dayon milingkod atubangan sa akong computer aron susihon kon duna ko’y mga misulod nga e-mail.Human nako sa pag “switch on” sa akong “unit” mihigop ko ug mga upat ka lad-ok sa kape’ng barako nga nangalisngaw pa sa kainit ug nanuhotsuhot sa akong ilong ang kahumot niini. Sa diha nga nabuksan ang akong e-mail akong nakita nga dunay duha ka mensahe. Usa gikan sa akong anak nga palargahay balik sa iyang barko, ug ang ikaduha mao ang gikan sa akong karaho nga pag-umangkon nga si JB kon John Briann. Si JB halos magduha na ka tuig didto sa Jeddah, Saudi Arabia nagtrabaho sa usa ka “restaurant” isip usa ka “waiter.”
Siyempre una nako nga gibasa ang e-mail sa akong anak kinsa nangumusta lang sa ako-a ug sa iyang mama ingon man sa iyang duha ka igsuon nga nia sa Dabaw. Matud sa akong anak nga si Sacha naghulat na lang siya sa iyang schedule nga molupad aron mosugat sa barko nga iyang sakyan. Ang iyang kompaniya mao ang Torm Shipping nga nag basi sa Denmark didto sa Europa.
Sa laing bahin, sa dihang akong gibasa ang e-mail ni JB ako dayon nga natag-anan nga iya na sab tuki-on ang mga nag-unang isyu sa Pilipinas. Seguro iya ni nga paagi aron konpirmahon sa ako-a ang mga balita gikan sa Pilipinas nga iyang nakita ug nadungog sa telebisyon o nabasa sa Internet.
Tuod man ang una nga linya sa iyang mensahe mao kini:
“Naunsa na diha sa Pinas ‘Kol Vic, paingon na nga mahimong disyerto sama sa Saudi?”
Kuratan ko ngano ingon niadto ang sugod sa iyang mensahe. Pero sa dihang akong gipadayon pagbasa ang iyang e-mail dali nako nasabtan ang tumong sa mao niyang pangutana. Dugang ni JB sa iyang e-mail:
“Grabe na ang kahimtang sa Metro Manila ‘Kol Vic no. Wa na’y tubig ang dakong bahin sa maong dapit labi na gyud to’ng giserbisyuhan sa Manila Water. Luoy gud ko magtan-aw sa mga molupyo didto nga sa ako akong nakita sa mga balita sa telebisyon diri sayo sa kaadlawon naglinya na intawon aron makakuha ug rasyon nga tubig gikan sa mga tanker sa Manila Water, sa kabomberohan didto, sa mga lokal nga kagamhanan ug ingon man gikan sa Philippine National Red Cross. Mora gud gihilap ako atay ‘Kol nga nagtan-aw atong bata nga gi-feature sa telebisyon nga nagsawod ug kabo sa ginagmay nga tulo sa tubig gikan sa ‘fire hydrant’ dayon ibalhin sa iyang balde.
“Subay sa mga balita ‘Kol Vic halos magduha na ka bulan nga nagpadayon ang El Nino diha bisan pa nga wa pa opisyal nga gideklara sa mga otoridad nga nagsugod na ang tig-init kon ‘summer.’ Unsa na lang kaha kon tinud-anay na gyud nga moabot sa Pinas ang panahon sa ting-init; manghubas na ang mga linaw ug wa na unya’y modaloy nga tubig paingon sa mga kasapaan labi na didto sa Luzon. Unya ‘Kol Vic wala na’y tubig nga masulod sa mga ‘dam’ nga gikuhaan ug imnonon sa taga Metro Manila, pang irigasyon sa mga mag-uuma didto sa Luzon ug ubang bahin sa Pilipinas nga karon nagabaga na sa kauga tungod sa El Nino. Ngano kaha ‘Kol nga wa man kini kapangandami sa kagmhanan ug sa mga pribadong kompaniya nga mao karon ang nag-apod-apod sa tubig ngadto sa mga tawo, sa mga negosyo ug industriya. Halos di gud ko katu-o ‘Kol nga admitahon sa taga gobiyerno labi na sa Metropolitan Waterworks and Sewerage System kon MWSS ug sa National Water Resources Board kon NWRB nga sukad sobra sa tunga sa sentenaryo sa pangagamhanan ubos sa nagkalainlaing administrasyon wala pa gihapon nakamugna ug bag-ong tinubdan ug pasilidad sa paghatag ug tubig ngadto sa mga nagkadaiyang konsumanter niini didto sa kaulohan. Mora ug mogawas ‘Kol Vic nga wala magpakabana ang kagamhanan ug ang duha ka mga pribadong konsesyonir didto sa Metro Manila sa posibilidad nga moabot ang higayon nga kulangon na ang tubig o di ba maato na ang ‘supply’ gumikan sa kusog nga pagdaghan sa mga konsumante. Unya karon nga nagka problema na diha pa maghisgot nga dapat dugay na nga gipangitaan ug paagi nga malikayan ang pagkutat sa tinubdan sa tubig nga gi-apod-apod didto sa kaulohang bahin sa nasud. Dil ba kaha mahitabo diha sa Dabaw ‘Kol Vic kanang krisis karon sa tubig didto sa Metro Manila. Di kaha mokunhod pud ang pundong tubig ilawom sa kayutaan sa Dabaw ‘Kol labi na karon nga nanga-opaw na ang mga kabukiran diha sa ato-a? Ang nahitabo karon, ang mga Pinoy diri sa akong gitrabaho-an magkumidyahay na lang mi. Maayo pa mi diri sa disyertong nasud kay nagsogwak ang tubig ug walay problema sa ipangkaligo ug panglaba. Diha sa Pinas mora ug paingon pa lang sa pagkadisyerto kulang na ang tubig wa pa gyud tuboran sa kurudo.”
Human nako ug basa sa e-mail sa akong pag-umangkon mas midako ang akong pagtu-o nga ang kawala’y kauban nga sakop sa pamilya ni JB mao ang nagpausab sa dagan sa iyang panghuna-huna. Nahamtong ug kalit ang akong pag-umangkon ug inay kasi-aw ang magpasulabi sa iyang kinaiya mora na hinuon ug hingkod na siyang tig-analisar sa mga nanghitabo sa nasud. Mao nga ako siyang gitubag niining mosunod:
“Wow, Jib. Bilib na gyud ko sa imong pag-asenso sa panglantaw. Tiaw ba nimo nga halos mas ‘updated’ ka pa sa ako-a unsa ang dagan sa Pinas karon. Pero konpirmahon nako nga tinuod na mga balita nga halos wala na’y tubig nga mogawas sa mga gripo sa mga konsumante nga sakop sa ‘concession area’ sa Manila Water didto sa kaulohan bahin sa nasud. Duha na ka semana nga nag-antos ang mga konsumante sa Manila Water. Pero ang sakop sa ‘concession area’ sa Maynilad wa pa magkaproblema. Pero di sila angayan nga magpakampante. Tinuod pud nga miangkon ang mga otoridad sa gobiyerno nga nagdumala sa katigayonan sa tubig nga walay namugna nga dugang tinubdan sa tubig aron ihatod sa tu-a sa kaulohan nga bahin. Pero di ko ‘agree’ Doy sa imong giingon nga paingon na nga mahimong disyerto ang Pinas susama sa Saudi. Karon lang seguro ni nga panahon nga naa ang El Nino sa atong nasud ug nga nagtinanga ang kagamhanan sa paglantaw sa problema nga unta duna na ma’y kasinati-an ang nasud mahitungod sa El Nino ug sa epekto niini kaniadtoing mga nanglabay nga katuigan. Pero aron mas mahingit ang atong paghisgothisgot sa mga isyu nga naghasol sa Pinas Dong Jibby hulaton tika nga makapauli diri karong Agosto puhon. Imbis makig-inom ka sa ako-a ug sa imong mga ig-agaw atong hutdon ang oras sa pagtuki sa mga isyu nga imong nahisgutan sa mga nanglabay nimong e-mail sa ako-a. Okay lang ka Doy nga walay inom ha?”
