Sumala kang Dr. Dennis Carroll, chairperson sa Global Virome Project sa World Health Organization kon WHO, sa iyang pakighinabi sa usa ka programa sa Cable News Network kon CNN, ang nagpadayon nga pandemic sa CoViD 19 nga misangpot sa kamatayon sa halos duha na ka gatus ka libo ka mga tawo sa tibuok kalibutan, usa ka wala paabuta nga sangputanan sa matang sa panimuyo sa katawhan karon. Kon sa Ininglis nga pinulungan, “The CoViD 19 pandemic is an unintended consequence of how people live today.”
Iyang gipasabot nga ang mga kabag-ohan sa matang sa panginabuhi sa katawhan ingon man ang kakulang sa pagpakabana sa kinaiyahan misangpot na karon sa dakong kausaban sa klima. Iya usab gihisgutan ang pagpasagad sa pagpahiluna sa mga dapit nga puluy-anan sa katawhan kon “human settlements.”
Dugang ni Dr. Carroll, ang kahakog sa tawo sa katigayonan nakatampo usab sa dakong kausaban sa sistema sa pamuyo. Mismo ang mga anaa sa sektor sa agrikultura, sa ilang tinguha nga mas modaghan ang ilang abot sa umahan ug modako ang ilang kita gisagop nila karon ang paggamit sa mga binhi nga “genetically modified.”
Mao nga sumala sa chairperson sa Global Virome Project sa WHO, mahimo nga ang maong sistema sa pagpadagan sa pagpamuyo sa katawhan misangpot sa pagkahimugso sa corona virus nga una nga nahimugso sulod sa lawas sa mga mananap ug posibli nga nabalhin sa tawo gumikan sa pagkaon sa karne, o di ba dala sa hugaw nga gipagawas sa maong mga mananap nga nasaghid o nasulod sa ginhawaan sa tawo.
Ug hangtud sa pagsulat niining akong lindog anaa pa lang sa kritikal nga bahin sa pagtuon aron madiskobre ang bakuna ingon man ang tambal sa maong makalilisang nga sakit.
Seguro, samtang kulba kaayo nga naghulat ang katawhan lakip na kita nga mga Pilipino sa pagkamuigna sa bakuna ug mga tambal sa CoViD 19 dili tiungali dautan kon ato’ng basahon kini’ng mosunod nga ninggawas sa Facebook nga mora ug simpli kaayo nga paagi ug dugay na nato gipraktis sa pagsanta ug mga sakit. Mao kini ang Facebook post:
Usa ka doctor nga Pilipino nga nakahuman sa iyang masteral degree, nagtrabaho didto sa Shenzhen Hospital sa China. Gibalhin siya sa Wuhan aron tun-an ang bag-ong virus sa pneumonia. Duna siya’y mensahe sa tanan niyang mga paryenteug mga higala.
Matud sa maong doctor sa iyang mensahe, kon nakasinati ka ug sip-on ug duna kay plema ug ninggawas kini atol sa tugnaw nga panahon, kini dili sintoma sa bag-ong klase nga corona virus pneumonia. Tungod kay sumala niya, ang corona virus pneumonia magdala ug usa ka uga nga ubo nga walay kauban nga sip-on. Kini ang labing simpli nga paagi aron mailhan kon ang maong ubo sintoma ba sa corona virus pneumonia.
Dugang sa maong doctor sa iyang mensahe nga kuno ang bag-ong corona pneumonia virus posibli nga mamatay pinaagi sa init. Mao nga mamatay ang maong virus kon ang palibot sa nahimutangan niini adunay temperatura nga gikan 26 ngadto sa 27 degree celcius. Busa maayo nga moinom ug init nga tubig aron kalikayan ang pagkabuhi sa virus kon kini nakatapot sa bisan asa nga bahin sa lawas sulod man o gawas. Mao nga hangtud magpabilin ang temperatura sa lawas nga init gumikan sa kanunay nga pag-inom ug init nga tubig, dili makadikit ang maong virus. Matud sa maong doktor maayo nga mokaon ug luy-a ug kanunay nga mag-ehersisyo aron dili mataptan sa virus.
Dugang sa doktor sa iyang mensahe, kon ang tawo adunay gibati nga hilanat moinum ug tubig sa gi-itus nga luy-a aron mahulipan ug madugangan ang nawagtang nga enerhiya sulod sa lawas. Pinaagi niini di na kinahanglan pa ang bakuna, sumala sa doctor sa iyang mensahe.
Ang pagkaon ug daghan nga luy-a, ahos, ug paminta mahimo sab nga makasanta sa pagtakod sa maong virus sa lawas sa tawo ug mas modako ang kahigayonan nga mawagtang sa hingpit ang virus kon naa na kini sa lawas kon kanunay nga mainitan sa adlaw ang maong gitaptan sa corona virus.
Naghangyo ang maong doktor nga ipakatag kini nga inpormasyon basin na lang makatabang samtang wa pa gyud madiskobre ang tambal o bisan ang bakuna sa maong sakit nga karon nagpaluhod sa mga kanasuran sa tibuok kalibutan.
Wala nalakip sa maong “reposted” nga mensahe ang ngalan sa Pilipinong doktor nga nalakip sa mga “frontliners” sa China nga gipadala didto sa Wuhan.
Gumikan sa kapakyas sa mga anaa sa industriya sa pagdiskobre ug tambal o bakuna sa mga bag-ong mosulpot nga mga sakit sama niining delikado kaayo nga CoViD 19, nagkadaiyang mga panahom ang nanggawas. Kini kuno, ug kana kuno makaayo o di ba makasanta sa pagsulod sa virus sa lawas sa tawo.
Pero sa akong personal nga panglantaw, tinuod man ang sugyot sa maong doktor o dili, walay mawala kon sulayan nga himuon ni bisan kinsa. Ang gisugyot nga kaunon, imnon ug himuon nga pag-ehersisyo dili makadaot ug normal nga dawaton sa lawas sa tawo.
Mao nga katawhan, kamo na ang magdesisyon kon inyong buhaton and maong sugyot.
