Ang tinuod di ko hilig mogamit sa moderno nga mga “gadget” ug sa “social media” nga uban niini kon ang katuyo–an mao lang ang pagpakiglambigit sa ubang mga tawo. Mogamit lang ko ani kon gikinahanglan aron sa pagdugang o di ba sa paglig-on sa mga inpormasyon nga akong gamiton sa akong trabaho isip usa ka magsusulat niining pahayagan.
Ang hinungdan sa kakulang sa akong pagkabuyo sa maong gamit mao ang kabalaka nga basin unya mas maingganyo na hinuon ko nga magsalig na lamang niini ug sa kanunay ang akong oras didto na sa maong gamit.
Pwede na sab dawaton nako ang rason nga “jurrasic” na seguro ko.
Pero gumikan sa gipatuman karon nga Enhanced Community Quarantine kon ECQ sa tibuok Pilipinas lakip na sa dakbayan sa Dabaw gumikan sa makalilisang nga sakit dala sa Corona Virus 19 (CoViD) halos 24 oras sa tibuok adlaw nga naa lang ko sulod sa balay. Ang nakaparat pa kay didto ko naatlan sa pagsugod sa ECQ sa Dabaw sa akong balay sa uma sa Tugbok, mga 31 ka kilometro gikan sa sentro sa dakbayan.
Mao nga wala’y laing gisaligan sa pagpangita ug mga balita kon unsa na ang mga nanghitabo sa nasud ug sa kalibutan gumikan sa CoViD 19 kon dili ang unsa lang ang gireport sa mga estasyon sa telebisyon nga naka satellite ang instalasyon.
Kini naghatag sab nako ug kahigayonan nga makabaton ug mga isyu nga himuon basehan sa akong mga gisulat sa inadlaw nga lindog dinhi niining pahina. Ug kay wala may telepono didto sa bukid, wala pud signal gikan sa mga kompaniya sa telekomikasyon wala pud e-mail facility nga ako unta nga magamit aron sa pagpadala sa ako column sa editorial office niini’ng mantalaan. Di pud ko makakomunikar sa akong mga anak, mga igsuon ug ubang mga suod nga kaparyentihan nga naa sa downtown ug tu-a sa Dakbayan sa Sugbo. Mao nga gikinahanglan gyud nako nga molugsong sa sentro sa dakbayan kausa sa usa ka semana aron makisayud unsa na ang kahimtang sa nasud luyo sa pandemic, ingon man mangumusta sa akong mga suod nga kabanay.
Ug sulod sa usa ka adlaw ug usa ka gabi-I nga naa ko sa akong balay sa Catalunan Grande, ang akong oras akong gamiton sa pag-utingkay sa akong e-mail box, sa on-line edition niining among mantalaan, magbasa sa kon unsa na lang ang gipang “post” sa akong mga suod nga mga paryente sa ilang Facebook ingon man sa Messenger. Kini akong himuon human nako makita ug madungog ang mga balita sa telebisyon.
Wa na’y tawagay kay kalas man ug load; magastos. Didto na lang ko sa “family group chat” kay tanan nga nahilakip sa grupo pwede man nga makig-ambit sa pagkulukabildohay sama nga nagpundok sa usa ka lugar lang.
Sa “group chat” ako nahibaw-an nga matag usa ka membro sa pamilya, mga anak, mga igsuon, mga pag-umangkon, mga umagad, mga apo nga tu-a sa nagkalainlain nga dapit sa Pilipinas ug sa ubang mga kanasuran isig padayag sa ilang mga kabalaka luyo sa pagkuyanap sa CoViD 19. Daghan sa akong mga pag-umangkon nga mga lalake mga tripulante sa mga barko nga nagbiyahe-an sa ubang mga nasud. Dunay duha nga ang ilang biyahe halos pulos mga pwerto didto sa China atol sa pagkusog sa CoViD didto. Uban nila, ang biyahe didto sa mga nasud sa Europa sama sa Englatera, sa Sweden, Italy, Greece, Turkey. Ang uban sa mga nasud sa mga kontinente sa Amerika lakip na ang USA ug Canada. Duna pud nagbiyahe ang ilang gisakyan nga barko sa Australia ug sa Middle East. Maayo na lang kay ang akong anak nakanaog na sa iyang barko sa wala pa giserhan ang mga pwerto sa Pilipinas sa mga langyaw nga mga sakyanan sa kadagatan.
Salamat pud nga wala ni bisan usa sa akong mga pag-umangkon ang nagsakay sa usa ka “cruise ship”, medyo dili kaayo kulba nga matakbuyan sa CoViD 19. Kasagaran sa ilang gisakyan mga tanker sa produkto sa lana ingon man mga bulk carriers o di ba container ships. Mao nga gamay lang sila sa barko. Uban gani labing daghan sa mga tripulante 21 ngadto 30 lang ka tawo.
Ang nahimo lang nila nga problema karon kay dili una sila pakanaogon samtang padayon pa ang pandemic sa CoViD kay basin di pa sila makasulod balik sa Pilipinas. Gawas pa, tungod kay walay lokal nga biyahe sa mga eroplano ug barko nga pangpasaherohan, di pud makaadto sa kaulohan ang mga aplikante sa pagka marinero kay wa ma’y kasakyan. Mao nga ingon sa akong mga pag-umangkon nga naa sa mga barko karon, “stay put” lang sa daw sila. Guol pud kaayo ilang pamilya nga nahibilin dinhi sa Pinas.
Pero na sentro ang dako nga kabalaka sa mga sakop sa among “family group chat” ngadto sa mga paryente, mga pag-umangkon nga nagtrabaho isip nga nurses sa mga tambalanan didto sa Italy, London ug sa USA. Kini tungod kay sa mga dapit nga gihisgutan grabe ka daghan sa mga nangasakit sa CoViD 19 ug nga libo-an na ang mga nangamatay sa maong sakit didto.
Gani ang akong manghud nga tu-a karon sa Switzerland nga umuli-ay karong Hunyo 30 niining tuiga mora ug nagduda nga di na siya mahinayon sa pagbakasyon. Unya ang anak sa akong manghud nga lalake kinsa usa ka nurse nga tu-a magtrabaho sa usa ka ospital sa London nag-ingon nga luyo sa ka-estrikto sa gobiyerno didto sa pagpatuman sa mga latid aron masumpo ang pagkaylap sa delikadong sakit, wad aw gihapon kapugngi ang pagdagsang sa mga naigo ani ug sa pagkamatay sa daghang mga taga Englatera. Matud sa post sa akong pag-umangkon ang Prime Minister sa Britania nga si Borris Johnson wa gisanto sa CoViD; hapit pa gyud madisgrasya.
Ingon usab niini ang kasinati-an sa laing mga pag-umangkon nga mga nurses nga tu-a nagtrabaho sa mga ospital sa New York, California ug sa New Jersey. Ang ilang hangyo sa tanan namong mga paryente nga i-ampo sila nga dili masugamak sa kadautan nga dala sa CoViD.
Hinuon, sumala sa mga miapil sa family group chat, duna pud kuno maayo nga butang nga gihatag ang CoViD 19 ngadto sa katawhan. Kini mao ang kahigayonan nga ang mga sakop sa pamilya makabaton sa panahon nga magkumustahay ug dili na lang pulos panginabuhi ang atimanon.
Ti-aw ba ninyo nga kon wala ang “stay-home” gumikan sa pandemic di halos maghibaw-anay unsa ang nahuman sa mga anak sa mga igsuon, mga pag-umangkon ug mga umagad! Gani ako mismo wa masayod nga diay duna koy mga suod kaayo nga paryente nga tu-a na sa epicenter sa pandemic ug nakiglimbasog nga makatabang pagpaayo sa mga gitakbuyan sa sobra ka peligrosong sakit.
Unta kaluy-an sila sa Ginuo nga dili matakbuyan niini aron duna pay kahigayonan nga sila makabakasyon dinhi ug mahimamat ang ilang mga paryente nga naa usab sa ubang dapit sa Pilipinas.
