KANIADTONG Huwebes sa buntag sayo ko nga ningmata kay ako ang nasangunan sa Misis nga mag-atang sa tigbaligya ug pan de sal nga molabay sa among balay sa bukid. Human nako makapalit, midiretso na ko sa akong computer ug didto na ko maghulat sa kape nga akong gipatimpla sa akong Misis subay sa akong naandan matag adlaw.
Ug samtang naghulat akong gi-ablihan akong desk top aron susihon kon naa ko mga mensahe sa akong e-mail. Akong nakita nga dunay pipila ka mga mensahe, pero kasagaran pulos mga pangumusta ug reaksiyon sa akong mga nangaging mga lindog.
Pero nay taas-taas nga mensahe nga akong nakita ug nakurat ko nga kini gikan sa wa nako damha ngha magpadala sa ako-a ug e-mail.
Kini gikan sa akong pag-umangkon nga usa ka marinero ug nagsakay sa usa ka barko nga gipanag-iya sa usa ka Norwegian nga kompaniya. Siya mao si Richie Potot, seaman, ug anak sa akong manghud nga babaye sunod kanako ug namatay na ang iyang mama.
Mao kini ang iyang mensahe:
“Tiyo Titing (mao ni akong angga didto sa amo sa Cebu) kumusta ka na. Seguro hibulong ka nga kalit lang ko nagmensahe sa imoha. Unsaon, nahinumdoman man gud nako nga naa diay ka nagsulat sa usa ka mantalaan diha sa Dabaw.
Basin kini nga kasinati-an namo diri sa barko makahatag pud ug kalinaw sa mga huna-huna sa atong mga Pilipinhon nga karon naglibog na gyud kon unsa ang kamatuoran sa kahimtang sa pandemya gumikan sa CoViD dinha sa Pilipinas.
“Ako man gud nakita ug nadungog sa telebisyon Tiyo nga daghan sa mga opisyales ug uban pa nga mga kuno maalamon nga mga tawo dunay managkalahi nga pagtan-aw sa kahimtang nato diha. Gani karon daghan nga mga senador ug uban nga kuno mga eksperto nag-ingon nga walay gihimo ang gobiyerno aron santaon ang pagkuyanap sa pandemiya, ug nga kon duna man, dako kaayo ug kulang.
Gani Tiyo mahinumdoman pa nako nga dunay mga senador nga nagkompara sa Pilipinas sa nasud sa India nga kuno sa India minilyon ang nabakunahan matag adlaw samtang sa Pilipinas maayo na lang kon makaabot ug usa ka libo o di ba pipila ka gatus lamang.
“Ang tinuod Tiyo Titing, dia ang among barko karon sa Bombay, India aron unta magdiskarga ug mga kagamitan sa pagmina ug magkarga pud ug mga butang alang sa laing nasud. Pero hangtud karon magduha na mi ka semana nag-angkorahe pa gihapon mi kay wa pa mi gihatagan ug clearance nga modunggo sa pantalan.
Unsaon, kon naguol ta sa kalit nga pagsulbong sa mga kaso sa CoViD diha sa Pilipinas, diri sa India dili lang sulbong, baha pa kon ikompara dinha sa ato. Gani sigi na sila ug bakuna kay naa man silay kaugalingon nga bakuna ug diri mismo sa India gihimo.
Di ba Tiyo ang Pilipinas dunay kasabutan nga mopalit ug bakuna gikan sa India? Sulod na sa kapin sa semana Tiyo, among nabalitaan diri nga grabe kadaghan sa mga bag-ong kaso sa CoViD ug sobra ka daghan sa mga nangamatay gumikan sa maong sakit.
Gikataho diri Tiyo nga halos mag average ug 300 mil ka tawo matag adlaw ang gitakbuyan sa CoViD ug naa pud sa mga 300 mil ang mga nangamatay kada adlaw sulod niining bulan sa Abril. Kini luyo sa padayon ang agresibo nga pagbakuna sa katawhan.
“Ang problema kuno karon diri Tiyo suymala sa among nabalitaan gikan sa among mga opisyales nga dunay komunikasyon sa mga otoridad sa kwarentinas sa Bombay, nalusno na kuno ang ilang Health Care System. Nagsugwak na ang mga hospital ug nahutdan na ug supply sa oxygen and India alang sa mga grabe nga pasyente sa CoViD. Unya dili lang ang magpabakuna ang naglinya diri sa India.
Lakip na pud ang mga patay sa CoViD nga sunogunon sa mga cremation center kinahanglan na nga ilinya segun sa nauna pagdala didto sa mga patay.
“Ang gilantaw nga hinungdan Tiyo sa pagbaha sa mga bag-ong kaso mao ang padayon nga mga rally ug panagpundokpundok sa katawhan tungod sa kampanya sa umaabot nga piniliay diri sa India. Ug kini kuno napasagdan sa ilang Presidente ug sa mga otoridad sa panglawas diri.
Buot ipasabot Tiyo nga seguro tungod kay naa na silay bakuna ug walay problema sa supply kay sila man mismo ang nagbuhat ani, ningkumpiyansda ang katawhan ingon man ang mga opisyales sa nasud. Mao nga BOOM!
“Kami diri Tiyo di namo mapugngan nga ikompara usab ang sitwasyon diri diha sa atu-a. Pero sanglit kami Full Filipino Crew, normal lang nga mobati ug kahingawa sa kahimtang diha karon sa Pilipinas.
Apan kon susihon pag-ayo ang nahitabo diri sa India karon dako pa kaayo ug bentaha ang Pilipinas kay ang kangil-ad sa dagway nga karon gihulagway sa Pilipas kon ang pandemiya ang hisgutan, kini gihimo man lang sa mga kritiko sa karon administrasyon ug ang mga tawo nga naghimo sa ingon aduna pud mga personal nga interest labi na ang mga ambisyuso nga mga politiko ug kadtong buot magpolitiko.
Anaa pud pila nga gipaluyohan sa mga dagkong negosyante nga anaa sa pamatigayon sa parmasiyutika ug kon molampos ang ilang mga hinanib nga makumbinsi ang gobiyerno dunay mosulod nga dinagkong kwarta sa mga bulsa sa mga tawo nga nagpagamit sa mga poribadong interest.
Ug dili sama sa India kita sa Pinas dili makaseguro sa makanunayon nga pagbakuna sa katawhan kay mag-agad man ta kon dunay supply nga moabot gikan sa Covax sa WHO ug sa atong mga gipamalit gikan sa mga tighimo sa bakuna sa ubang kanasuran lakip na sa India.
“Karon Tiyo hulat mi ug clearance gikan sa among opisina kon modunggo ba mi sa piyer ingon man sa pagtugot gikan sa mga otoridad diri sa Bombay aron mi makalandig na. Pero kulba ang among sitwasyon Tiyo kay seguro, sa mga hunahuna sa mga otoridad sa Bombay, India mahimo nga kami ang carrier sa virus, ug mahimo pud nga sila nabalaka nga kami madugang sa statistics sa mga bag-ong biktima sa maong sakit samtang naa mi sa ilang nasud.
Hiinuon, ang among opisina Tiyo hugot nga nagpahimangno sa among mga opisyales sa barko nga gamiton ang tanan nga paagi nga makalikay sa virus sama sa pag disinfect sa barko kanunay ingon man sa pagseguro nga limpiyo ang tanan nga moabot sa amo-a nga pagkaon ug bisan unsa nga supply kon kini gikan sa India.”
Ang nahimo lang nako nga tubag sa akong pag-umangkon nga si Richie: “Pag-amping pag-ayo diha dong. Ug seguroha nga luwas ka sa CoViD sa imong pag-uli diri sa Pilipinas. Seguro sa social media na lang ta magkita ani.”
